Kijk Magazine, april 2009, nummer 4
Een vriend van mij – ik zal hem D. noemen – is sinds kort hevig verliefd. “En zo leuk is dat helemaal niet”, zei hij somber toen we er een biertje op dronken. Verliefdheid is inderdaad een vreemde ziekte en de oorzaak van een hoop leed. Miljoenen jaren leefden onze voorouders als primitieven in een primitieve wereld. Al onze huidige moderne gedragingen en lichamelijke reacties zijn terug te voeren op de immens lange tijd dat we als diersoort over de velden struinden. Het bellen met een iPhone of het lezen van KIJK verandert niets aan de mentale erfenis die we van miljoenen voorouders hebben gekregen.
Waar komen onze voorkeuren en gedragspatronen vandaan? Alle levende wezens zijn er uiteindelijk alleen maar op gericht om hun genen zo veel mogelijk te verspreiden onder toekomstige generaties. Wie meer nakomelingen krijgt dan zijn buurman, slaagt beter in deze opdracht. Voorouders bij wie het minder lukte om hun genen door te geven aan hun nageslacht… zijn onze voorouders niet. Wij zijn gevormd door de miljoenen geslaagde versierpogingen vóór ons. De keuzes die vroegere mensen maakten wanneer ze op vrijersvoeten gingen, zijn exact ónze keuzes. Een instinct dat al miljoenen jaren niet is veranderd. Vrouwen vallen bij mannen op symmetrie, geur, lengte en zichtbare leeftijd (gemiddeld zijn mannelijke partners 10 centimeter langer en drieënhalf jaar ouder). Maar nog meer vallen ze op materiële bezittingen en sociale status, schrijft neurologe Louann Brizendine in ‘De vrouwelijke hersens‘.
Vrouwen zijn ‘kiezers’. Mannen (‘jagers’) zijn minder kieskeurig, want zij hoeven geen negen maanden te investeren in het dragen van het nageslacht. Toch hebben ook zij duidelijke voorkeuren: een paar jaar jongere vrouwen met een gave huid, volle lippen, heldere ogen, glanzend haar en een zandlopervormig figuur. Of potentiële partners het waard zijn om kindjes mee te krijgen, wordt razendsnel in onze voorgeprogrammeerde hersens berekend. Onze verlangens en gedragingen zijn diep gecodeerd in wat Brizendine ‘neurologische liefdescircuits’ noemt. Is de uitkomst van de berekeningen in deze circuits uiteindelijk positief, dan krijgt het brein een ongelooflijke drugscocktail. Grote doseringen dopamine, oestrogeen, oxytocine en testosteron overspoelen de hersens.
Hartstochtelijke verliefdheid is een conditie van het brein die overlap vertoont met obsessie, manie, bedwelming en zelfs met honger en dorst. Sterker nog, de symptomen zijn dezelfde als de effecten van cocaïne, amfetamine, morfine en heroïne. Bij verliefdheid worden hersencircuits actief die overeenkomen met die van drugsverslaafden. Het vermogen om kritisch te denken wordt volledig uitgeschakeld. En men is letterlijk blind voor onaangename eigenschappen van de partner. Een verliefd iemand die door omstandigheden wordt gescheiden van zijn geliefde, zal onontkoombaar kampen met de ‘neurochemische ontwenningspijn’, door junks ook wel een cold turkey genoemd. Dat is ook het leed dat mijn vriend D. heeft getroffen, want zijn beminde woont in een heelergverwegland, en er staan wetten in de weg en vele praktische bezwaren. Noodgedwongen moet mijn vriend afkicken van zijn verliefdheid, wat hem fysiek zeer zwaar valt. “Misschien moet ik maar een zelfhulpgroep oprichten”, zei hij, nog altijd somber. “De A.V., oftewel de Anonieme Verliefden.”
“Goed idee”, zei ik. “Misschien ontmoet je daar wel weer een andere leuke vrouw.” Maar bij die gedachte kon en wilde hij zich helemaal niets voorstellen.