Ben jij een Marmite-fan?

AD Magazine, 3 november 2018

Weinig potjes zullen huishoudens zo verscheuren als Marmite: de stroperige, gitzwarte pasta die je op je brood kunt smeren of in een gerecht kunt verwerken. In het Engels wordt het uitgesproken als ‘marmait’, wat niet klopt met de oorspronkelijk Franse uitspraak van het woord marmite (kookpot): ‘mármiet’. Wij in Nederland weten hoe je marmite echt uitspreekt, namelijk als ‘marmíet’.

Veel mensen walgen ervan, anderen lopen ermee weg. In het Engels wordt het woord daarom inmiddels niet alleen gebruikt in de betekenis van ‘zwarte gistsmurrie’ maar het begrip beschrijft ook ‘iets dat mensen ofwel haten ofwel liefhebben’. Bijvoorbeeld: ‘Leggings zijn behoorlijk Marmite.’ Of: ‘Het basisinkomen is een Marmite-onderwerp.’

Het merk Marmite zelf heeft deze gedachte in reclame-campagnes altijd uitgebuit. It’s like Marmite, you either love it or hate it, was een van de slogans. Er was zelfs een ‘Marmite Gene Project’: een onderzoek om te kijken of er een genetische samenhang is tussen de afkeer of voorliefde voor het iconische potje. Als ik aan dat onderzoek zou meedoen zou blijken dat ik een echte marmitofiel ben, als dat woord zou bestaan.

Halverwege de 19de eeuw ontdekte de Duitse chemicus Justus von Liebig dat de restproducten van bierbrouwers verwerkt konden worden tot een eetbaar gistextract. Liebigs ontdekking werd in 1902 toegepast door een Brits bedrijf dat bij veel bierbrouwerijen overblijfselen van de bierproductie ophaalde om er de beruchte pasta van te bereiden.

Dit procédé wordt tot op de dag van vandaag toegepast, want nog steeds rijden elke dag tankwagens met bierafval naar de fabriek in het plaatsje Burton-on-Trent, om daar te worden verwerkt tot de suikerloze, vetloze, vitaminerijke gloop (Engels voor smurrie).

Na meer dan een eeuw is het verhaal van de geurende gistprut er een met vele anekdoten, urban legends en hele & halve waarheden. Volgens enkele Britse kranten zou de eetbare pek ooit zijn verboden in gevangenissen, omdat er mogelijk jajem (illegale alcohol) mee gestookt kon worden, maar dat bleek onzin. Ook zou het dagelijks eten van Marmite muggen op afstand houden, maar dat heeft de aperte haters in mijn omgeving niet over de streep getrokken.

Hoe het ook zij: het is te verwachten dat als Groot-Brittannië binnenkort daadwerkelijk de Europese gemeenschap verlaat, de potjes met het Britse gistextract duurder en schaarser worden – hoewel ik weet dat de Brexit natuurlijk een beetje een Marmite-onderwerp is.

Recept voor Marmite-taart
(4 personen)

Ingrediënten:

• 500 g tarwebloem
• 2 tl bakpoeder
• 0,5 tl zout
• 150 g boter
• 2 eieren
• 250 ml melk
• 400-450 g cheddar, geraspt
• 1 tl sambal badjak
• 60 ml Marmite (4 eetlepels)
• 2 tl suiker

Dit recept vond ik op internet. Het is van de Friese kunstenaar Deon Karsten, die ooit begon als banketbakker. Meng de bloem, het bakpoeder en het zout. Smelt 100 gram van de boter en meng dit met de bloem. Klop nu de eieren goed door de melk en voeg het botermengsel toe. Roer alles goed samen. Klop nu de kaas en de sambal er doorheen. Doe dit beslag in een ingevette ovenschaal (20 bij 15 cm). Bak de taart een kwartier op 200 graden. Smelt ondertussen in een steelpannetje de Marmite met 50 gram boter en de suiker. Haal de taart uit de oven en giet de warme Marmite-boter er overheen. Snijd de taart aan en geniet. Of juist niet.