AD Magazine, Zaterdag 12 & zondag 13 september 2020.
Schrijver en veellezer Ronald Giphart leidt ons door zijn goedgevulde boekenkast en bespreekt hier boeken over dictators.
M., De zoon van de eeuw – Antonio Scurati
In mijn schrijvers-appgroep waaide maandenlang deze titel rond: M., De zoon van de eeuw, een lijvig historisch boek over de Italiaanse dictator Benito Mussolini en de opkomst van het fascisme. Afgelopen zomervakantie had ik eindelijk tijd om me anderhalve week vrij te maken en dit boek van Antonio Scurati te verslinden.
Wat een geweldig werk! In mijn puberteit zag ik ooit de zes uur durende film Novecento van Bernardo Bertolucci, over de strijd tussen socialisten en fascisten. M. is daar een geschreven pendant van: net zo beeldend, net zo ontluisterend, net zo meeslepend, net zo walgelijk.
Het houdt het midden tussen een roman en een journalistische biografie, met een kaleidoscopisch verslag van de gebeurtenissen die Italië stuwden richting een geweldsverheerlijkende dictatuur. Het boek beschrijft de even bijzondere als weerzinwekkende figuren die Mussolini omringden: futuristische dichters, minnaressen en bloedbroeders. Binnenkort volgen nog twee even kloeke delen. Het wachten waard!
Hitler, de biografie – Ian Kershaw
Over Adolf Hitler zijn letterlijk duizenden boeken en biografieën geschreven, vanuit vele invalshoeken. Met Hitler kun je alle kanten op. Je kunt een gek van hem maken, een lafhartige onbenul, een geslepen intrigant, een wrede psychopaat, een machtswellusteling, een lege kneedbare huls.
De Engelse historicus lan Kershaw publiceerde eind jaren 90 twee dikke delen van zijn Hitlerbiografie, getiteld 1889-1936: hoogmoed en 1936-1945: vergelding. Later zijn deze samengebracht onder de titel: Hitler, de biografie.
Het boek van Kershaw wordt beschouwd als het standaardwerk over de Duitse dictator en de opkomst van het nazisme.
Met een overvloed aan documentatie beschrijft hij – zonder al te veel morele stellingname – de jeugd, aspiraties, maatschappelijke status en politieke bewustwording van wat later de meeste gehate man uit de wereldgeschiedenis zou worden.
Het privé-leven van Mao – Li Zhisui
Toen halverwege de jaren 90 de memoires van de lijfarts van de Chinese leider Mao Zedong verschenen, waren die direct een enorme hit. Voor hij naar Amerika vluchtte, verkeerde arts Li Zhisui 22 jaar lang in Mao’s directe nabijheid. Zo zag hij van dichtbij hoe de dictator zich meer en meer begon te gedragen als een zieke machtswellusteling.
Ook over Mao zijn honderden biografieën geschreven, maar geen van alle zal zo onthutsend en tegelijkertijd meeslepend zijn geschreven. Ik weet nog dat ik het boek ademloos in één ruk heb uitgelezen, ondanks de bijna zevenhonderd bladzijden.
Het beeld van Mao is schokkend en steeds komt de vraag op: hoe kan iemand zo in- en inslecht zijn? Mao was een excentrieke persoonlijkheid, een pathologische seksmaniak, een meedogenloze massamoordenaar en een geslepen machiavellistische machtspoliticus die grossierde in angst en bloederige onderdrukking.
Het boek is verboden in China.
Stalin – Edvard Radzinsky
Onder historici is het een steeds terugkerende, nogal morbide vraag. Wie was de grootste moordenaar: Hitler, Mao of Stalin? De nummer drie is Hitler (met 17 miljoen slachtoffers), maar over de twee andere plekken wordt nog gesteggeld. Mao en Stalin waren beiden verantwoordelijk voor meer dan 20 miljoen doden, en waarschijnlijk nog veel meer als we hongersnoden meetellen.
Jozef Stalin (echte naam: loseb Besarionis dze Dzjoegasjvili) is het prototype van de communistische dictator, een bolsjewistische revolutionair die werd verafgood en wiens macht totaal was.
Over de vraag hoe Stalin deze almacht kon verkrijgen en hoe het hem lukte zijn machtspositie tot aan zijn dood te handhaven, gaat de meeslepende biografie Stalin van de Russische historicus Edvard Radzinsky.
Stalin is een fijn geschreven speurtocht naar het leven van een man die aan het leven van anderen geen enkele waarde hechtte.
De grote kameraad – Anna Fifield
In Nederland hebben we de eminente hoogleraar Remco Breuker, die aanbevelenswaardige boeken schrijft over Noord-Korea, bijvoorbeeld De BV Noord-Korea (2018). Hierin gaat hij in op de economische positie van het land en de angst die wij al dan niet moeten voelen voor deze kernmacht in de marge.
Over de dictator van Noord-Korea, de leider Kim Iong-un, schreef de Amerikaanse journalist Anna Fifield de biografie The Great Successor, vorig jaar in het Nederlands verschenen als De grote kameraad.
In de huidige tijd is geen enkel staatshoofd zo omhuld door geruchten en mythes als Kim Jong-un. In het boek beschrijft Fifield hoe de dictator aan zijn machtsbasis kwam en met welke middelen hij zijn positie weet te consolideren (waarbij hij zelfs zijn eigen familieleden niet spaart).
Ook probeert Fifield de vraag te beantwoorden wat we nog van Noord- Korea kunnen verwachten.