Foodies magazine, december 2015
Deze maand wil ik het niet specifiek hebben over één bepaald gerecht of keuken, maar over een fenomeen dat om een of andere reden wel veel met schransen te maken heeft: de geboorte van Jezus Christus. Laat ik toegeven dat ik niet hoor tot de mensen die buitengewoon warmlopen voor een uitgebreide kerstviering. Ik vind één kerstavond met familie en uitgelezen spijzen geweldig (zo verheug ik me nu al op de traditionele garnalencocktail van mijn vrouw), maar waarom we één avond en twee dagen achter elkaar de geboorte van het kinderke zouden moeten bejubelen, is mij niet duidelijk. Waarom we daar minimaal een maand voorpret over zouden moeten beleven al evenmin.
In Frankrijk, waar mijn schoonfamilie en gezin altijd de kerstvakantie doorbrengen, doet men niet mee aan de meerdaagse viering en daarom zijn de supermarkten op tweede kerstdag godzijdank gewoon open. Ik moet toegeven dat het feest voor mijn familie dan altijd pas écht begint, want veel van de zogenaamd luxere artikelen worden op die dag sterk afgeprijsd aangeboden (en hé, we blijven Nederlanders hè).
Nu was het altijd mijn perceptie dat het fenomeen van de tweede kerstdag iets typisch Nederlands was, maar dat blijkt historisch niet te kloppen. In vroeger tijden waren er in Europa zelfs vier kerstdagen. Op het eind van de middeleeuwen begonnen vooral rijken kerst te zien als statussymbool: hoe meer bezittingen men had, hoe copieuzer de maaltijden. Voorafgaand aan kerst vierde men de zogenaamde dikkevretsaovond, waarbij het uitsluitend ging om eten, drinken en spelen. Hoogtepunt destijds was de bereiding van een speciale kerstgans (die in later tijden vanwege Engelse invloeden werd vervangen door een kalkoen). In de dagen voor kerst liet men in onze contreien groepen ganzen door de straten lopen, zodat de mensen alvast konden zien waarmee ze op kerstavond hun magen gingen vullen. Op dikkevretsaovond liepen jongeren zingend over straat, om mensen te verrassen met geschenken, een gebruik dat een heidense oorsprong had. Jammer genoeg is dit fenomeen verdwenen uit onze cultuur, maar ik zou helemaal niet tegen een herinvoering zijn.
Laten we alle hypocriete devotie lekker achterwege, om op 24 december heerlijk uit te pakken – en daarna weer over te gaan tot de orde van de dag. Hup dikkevretsaovond!