Rails Nummer 5 – juni 2005
Hé, wees eerlijk: wie van u droomt er wel eens van te debuteren als schrijver? Ik vermoed dat dit verlangen bij veel mensen leeft. Toch zullen er dit jaar (een nutteloos feitje over het fascinerende boekenvak) in Nederland maar ongeveer vijftig literaire debuten verschijnen, dat is gemiddeld één per week. Dit klinkt absurd weinig, hoewel er ook volksstammen conservatieve literatuurouwehoeren zijn die te pas en te onpas hun mantra debiteren dat ‘ze’ (de verzamelde uitgevers) ’tegenwoordig ook maar alles uitgeven’. Dat laatste is een wijdverbreide misvatting. Ze zenden tegenwoordig heus niet zo maar alles lukraak naar de drukker, integendeel: ze geven al decennia achter elkaar ongeveer veertig à vijftig debutanten per jaar uit en daar komt – ondanks simpelere productietechnieken – nauwelijks verandering in. Nog een nutteloos feit: de afgelopen veertig jaar zijn er tussen de vijftienhonderd en tweeduizend officiële literaire schrijvers opgestaan die konden bogen op ten minste één roman of verhalenbundel in de boekhandel. En ook dit lijkt me opmerkelijk weinig op een bevolking van zestien miljoen. Een groot deel van die tweeduizend schrijvers heeft overigens nooit een tweede boek gepubliceerd. Een nog groter deel verdween zelfs na meerdere boeken harteloos in de armzalige poel van literaire vergetelheid.
Een kennis van mij bespreekt literatuur in een van de bloederige folterhoekjes die de Nederlandse journalistiek daarvoor heeft ingericht. Hij krijgt veel van de literaire debuten binnen, en kan soms door de gekapte bomen het bos niet meer zien. Als mijn kennis in een aardige bui is, strijkt hij met zijn hand langs het stapeltje nieuwkomers en is hij vol bewondering over het feit dat het zoveel aankomende schrijvers is gelukt hun belofte in te lossen met een zestigduizendtal woorden plus een kleurig kaftje. Het gemeesmuil over de vermeende parade van willekeurige debuten is onterecht: geen enkele uitgever zal tienduizenden euro’s investeren in een boek dat niet op zijn minst uitspringt boven de tienduizenden manuscripten die jaarlijks in zijn brievenbus belanden.
Toch heeft mijn kennis ook wel eens een mindere dag, want waar moet hij de moed, de gezondheid en de tijd vandaan halen om die vijftig nieuwelingen per jaar door te worstelen, uit te zuchten of weg te lezen? Er is meer in het leven dan het lezen van Nederlandse debutanten, er moet een keuze worden gemaakt. Nu blijft het een literair-sociologisch mysterieus gegeven waarom de ene schrijver bij zijn debuut wordt opgepikt en de ander na twee maanden roem- en recensieloos uit de schappen van de boekhandel wordt verwijderd. Mijn kennis doet zijn best, maar het zal soms gebeuren dat er een debuutparel in de oester achterblijft. Hé, wees eerlijk: waarom worden sommige debuten opgepikt en andere niet? Omdat de kaft aanspreekt. Omdat de titel uitdagend is. Omdat de eerste alinea’s direct overtuigen en meeslepen. Omdat de biografie van de debutant tot de verbeelding spreekt. Omdat de debutant de zus is van een bekende schrijver. Omdat de uitgever de benen uit zijn lichaam loopt. Omdat de debutant heeft gewerkt bij een tijdschrift.
Marijntje Festen en Sharon van Minden debuteren deze maand met de chicklit e-mailroman Wees eerlijk, en laten we eerlijk zijn: een van de schrijfsters liep tot voor kort rond op de advertentieafdeling van dit tijdschrift. Nooit vermoed dat er een schrijfster achter Sharon schuilging. Zonder de taak van mijn recensiekennis te willen imiteren: Wees eerlijk is een even lekkere als grappige roman over het leven van twee negenentwintigjarige singles in het jachtige Amsterdam van de jaren Nu. Het boek begint als een vrij achteloze e-mailwisseling vol meisjesachtige ditten en datten, tot er zich gaandeweg een plot ontwikkelt met een abrupte wending, die het leven van de vrouwen emotioneel volledig overhoop haalt. Opvallende stijlfiguur in het boek zijn de vragen die na ieder hoofdstuk rechtstreeks aan de lezer worden gesteld, onder de noemer ‘Wees eerlijk’: draai je ook wel eens je hoofd weg in de supermarkt als je een bekende ziet? Wat wilde je vroeger worden, en wat ben je nu? Ben jij wel eens seksueel geïntimideerd op de werkvloer? En als ik tot slot een vraag aan mezelf zou mogen stellen: zou ik Wees eerlijk hebben opgepikt als het niet geschreven zou zijn door een oud-collega? Ik vrees van niet, en dit zou zonde zijn, want het boek is vermakelijk en ontroerend.
Marijntje Festen en Sharon van Minden, Wees eerlijk, uitgeverij Prometheus, 15,95 euro.