Vara Gids nr. 7, 17-23 februari 2024
Begonnen als drive-in-dj is Mister Top 40 uitgegroeid tot een radiofenomeen. En dan zijn er die twee hobby’s: modeltreinen en lekker eten.
Het is een maffe ervaring om jou te horen praten, want jij bent een van de stemmen van mijn jeugd. Ja, dat hoor ik natuurlijk vaker, veel mensen zijn met mijn stem opgegroeid. In juni van dit jaar mag ik mijn eerste AOW ontvangen, hoe vind je die? Dat klinkt alsof ik een ongelofelijk oude lul ben, alleen voel ik me zo helemaal niet. Op papier wordt ik zevenenzestig, in mijn hoofd ben ik nog gewoon dertig. Enigszins gerijpt en natuurlijk ook wel eens teleurgesteld.
Over drie jaar ben je zeventig… Bizar. Daar wil ik niet eens over nadenken, maar weet je: het is slechts een getal. Zo lang het lichaam mij kan bijhouden, vind ik het prima. Ik heb een beetje tinnitus, verder ben ik gezond. Dat is natuurlijk een echte deejay-kwaal, jarenlang stond het volume in mijn koptelefoon te hard. Mijn oorarts zegt dat ik het ’t beste kan negeren.’
Net liet je me jouw treinen zien: door je hele tuin heb je een indrukwekkend emplacement liggen. Jij bent met voorsprong de bekendste treingek van Nederland. Wat hebben treinen jou gebracht? Is het meer dan een hobby? De allerbelangrijkste levensles is voor mij dat je in de korte tijd dat je hier op deze aardkloot mag rondlopen, dingen moet proberen te doen die je leuk vindt. Dat heeft niks met treinen te maken, maar met de invulling van je eigen leven. Ik had me misschien ook op iets anders dan treinen kunnen storten, alleen werden het treinen. Een oom van mij had op zolder een Märklin-baan. Wij woonden niet zo groot in Amsterdam-West en die oom heeft voor mij een klaptafel gezaagd met wat railsjes. Zo is het begonnen. Dat hout van die tafel heb ik later nog gebruikt om mijn drive-in show te timmeren. Heel duurzaam, achteraf gezien.
Want hoe kwam je daarbij? Ik luisterde vaak naar de radio, dat was in de tijd van zeezenders als Radio Veronica en Radio Noordzee. Ik vond het altijd iets magisch hebben en die deejays klonken allemaal zo…‘ [zet een lage stem op] ‘…We gaan luisteren naar een oudje van The Beat/es…’. Leo van der Goot, Hans Hogendoorn, Ferry Maat, Rob Out, Lex Harding, Willem van Kooten. Die laatste ging van Veronica naar Radio Noordzee, naar Hilversum 3. Als zestienjarige ben ik eens bij hem op visite geweest, want ik was inmiddels zelf bezig met het draaien van muziek en wilde graag bij de grote jongens kijken. Van Edward Niesing, een van de coryfeeën op Hilversum 3, mocht ik de hele dag rondhangen en Willem van Kooten liet me in zijn programma zelfs de groeten doen. Hij zei: ‘Goeie stem. Diskjockey zeker?’
Als scholier had je inmiddels je eigen drive-in show. Ja, als je drie versterkers, een platenspeler en een microfoon had, kon je langs alle feesten en partijen. Ik had een vriend die zijn eigen apparatuur had. Op mijn middelbare school moest ik het jaarfeest voor eerste klassen verzorgen en dus vroeg ik hem met zijn spullen langs te komen. Ik dacht: ik wil zelf eigenlijk ook wel wat in die microfoon roepen. Samen hebben we toen de AMO Drive-in Show opgericht, waarbij AMO stond voor Amsterdamse Muziek Organisatie. Toen ik later voor uitzendbureau Unique ging werken werd dat Unique Drive-in Discotheek. Nog weer later begonnen we in Amsterdam een kabelpiraat onder die naam.
Waarom een piraat? Eind jaren 70 was er grote frustratie over het feit dat Radio Veronica en Radio Noordzee inmiddels aan de ketting lagen. Liefhebbers van popmuziek waren aangewezen op Hilversum 3, waar op vrijdagmorgen tussen tien en elf uur psalmen werden gedraaid in de Muzikale fruitmand met een mevrouw van wie je kon horen dat ze heel rein was. Ook de rest van de programmering was een ratjetoe. Wij wilden met een paar deejays onze eigen muziek in de ether, en we hadden een illegale zendmast die was verstopt op een zolderverdieping in Amsterdam-Zuid. Als wij uitzonden drukten we WDR 1 met onze 30 milliwattzender zo van de kabel, waardoor we in heel Amsterdam waren te horen. We hadden een geheim telefoonnummer voor contact met adverteerders en luisteraars. Dat waren ontzettend mooie, spannende tijden. Later werd ik gevraagd voor de herdoop van Radio Caroline, dat schip lag in de monding van de Theems en ik heb er een maand aan boord gezeten. Ja, dat waren andere tijden.
Romantisch… Nee, echt niet. Het was natuurlijk wel leuk, maar ook heel hard werken. Iedere dag stonden we om kwart voor zeven op om de generatoren van het schip aan te zetten en via de middengolf-zender de ether in te gaan. Er was een grote discotheek met platen aan boord, ik herinner me een lp met vier handtekeningen van The Beatles. Helaas heeft iemand die gejat voor ik het kon doen.
Wat waren je ambities? Mijn radiovaders waren allemaal via de zeezenders in Hilversum terechtgekomen, en dat wilde ik eigenlijk ook. Iemand bij de ziekenomroep van de VU, waar ik draaide, zei tegen mij dat mijn accent veel te Amsterdams klonk voor een landelijke doorbraak. Daarom heb ik een half jaar net zo lang nieuwsberichten op een cassettebandje ingelezen tot het ergste Amsterdams uit mijn accent was verdwenen. Heel soms, als ik boos ben, komt het weer terug. Toen ik mijn tongval had aangepast stuurde ik een cassettebandje van vier minuten naar de KRO en naar Lex Harding, die toen bij de net nieuwe C-omroep Veronica zat. Lex kon het niet verkroppen dat ik door KRO was aangenomen en hoewel hij geen plek voor me had, bood hij me ook een baan aan. Het gevolg was dat ik op alle zenders als vliegende keep werd ingezet. Mijn eerste eigen vaste programma was Muziek voor miljoenen op de klassieke zender Hilversum 4.
Had je iets met klassieke muziek? Helemaal niets! Ik begon mijn uitzending altijd heel flauw met: ‘Dames en heren, goedemorgen, dit is Radio Veronica. In stereo.’ Voor de ziekenomroep had ik ook regelmatig klassiek verzoekjes gehad, dus ik kende de namen en de tone of voice. Toevallig werd ik vorig jaar voor NPO Klassiek uitgenodigd bij de AVRO. Ik moest een playlist inleveren en dacht dat ik geïnterviewd zou worden, maar twintig seconden voor de microfoon aan zou gaan, kreeg ik in de gaten dat ik moest presenteren. Kut! Moest ik de schakelaar even omzetten, maar toen zat plotseling Erikje uit 1980 er weer. Ik wist meteen hoe ik al die namen moest uitspreken en aankondigen.
Kun je zeggen dat je het vak in de tijd als vliegende keep echt hebt geleerd? Het is toch voor een groot deel techniek. Ik deed actualiteiten, toen nog op Hilversum 2, en ook af en toe sport. Als iemand op vakantie of ziek was nam ik het programma over. Wanneer Lex Harding een keer hoestte, zei ik: ‘Je kunt beter thuisblijven, dan doe ik deze week de Top 40 wel: Mijn echte doorbraak kwam gek genoeg niet via radio maar via televisie. Er was een nieuw tv-programma dat Veronica Vandaag heette, waar ik als deejay muziekacts aan elkaar mocht praten. De eerste uitzending was waanzinnig populair en al na een maand werden we omgedoopt tot Nederland Muziekland. We hadden iets van vijf miljoen kijkers, aantallen die nu niet meer zijn voor te stellen. Later ging ik naar Countdown en ook dat sloeg aan.
Het was je grote doorbraak bij het landelijke publiek. De meeste deejays hebben natuurlijk ‘a good face for radio’ maar jij had ook een goed gezicht voor op tv. (Lachend) Als ‘mooie jongen’ werd ik behoorlijk lastig gevallen in die tijd. Wanneer ik dat aan mijn dochters vertel, beginnen ze een beetje te schamperen. Ach pap, hou op, jij? Maar ik had echt gillende meiden, liefdesbrieven in postzakken; het was een gouden tijd. Ik snap wel dat het sommige presentatoren naar de bol stijgt, zoals de commissie Van Rijn schreef. Je moet goed begeleid worden wil je niet gaan geloven dat je echt wat voorstelt. Ik deed in de weekenden ook nog de Veronica Drive-In Show en verdiende al snel twee keer zoveel als mijn vader. Het was toch een beetje raar om dat thuis te vertellen.
Je hebt ondertussen een enorme rijke carrière achter de rug. Radioman van het jaar, oeuvre-award, medeoprichter van Radio 538, voorzitter van Stichting Top Veertig, programmadirecteur van Veronica, ontmoetingen met vele grote muzikanten. Na wat radiostiltes ben je inmiddels weer te horen op NPO Radio 5 met het programma Top 40 Hitdossier. Had je voorzien dat je een heel leven radio zou maken? Van de week las ik in de krant dat collega Edwin Evers, die net weer opnieuw bij Radio 538 is begonnen, het idee had dat hij het nu moest doen, want over tien jaar zou hij er te oud voor zijn. Dat vind ik met alle respect lulkoek. Het fijne aan radio is dat je het altijd kunt blijven doen, als je stem goed blijft. Tegenwoordig zijn deejays natuurlijk meer presentator dan wat we vroeger ‘platenrammer’ noemden. Lex Harding noemde het kop-en-konten: platen jassen en vooral niet te lang lullen. Vandaag de dag hebben deejays allemaal verschillende items en sidekicks en geinige dingetjes. Er zijn er nog maar weinigen die gewoon plaatjes draaien.
Inmiddels heb je naast je radiowerk ook je passie voor treinen enorm uitgebouwd. Op een gegeven moment ben ik Zwitserse modeltreinen gaan verzamelen en die rijden nu in mijn tuin. Ik ben voorzitter van de Stichting Hondekop, we bezitten twee oude elektrische treinen die tussen 1960 en 1990 in Nederland hebben gereden. Ik ben mediaman en daarom ben ik ook het streamingplatform 24trains.tv begonnen, met meer dan vijfduizend filmpjes over treinen. In Nederland zijn er zeker een paar honderdduizend treingekkies zoals ik, wereldwijd zijn dat er miljoenen. Je moest eens weten wie er allemaal wild van treinen en trams zijn.
Reis je er dan ook veel mee? Ik ben zelfs trambestuurder. Een jaar of vijf geleden ging ik met mijn beste vriend, radioproducent en mede-treingek Paul van der Lugt, in Den Haag mee met de hoftram, die bestuurd werd door niemand minder dan ouddeejay Edward Niesing. We werden er zo door gegrepen dat we ons trambewijs hebben gehaald om zelf ook oude trammetjes te mogen besturen. Op een barbecue kwamen we mensen tegen van de Haagse Tram Maatschappij en met mijn grote waffel riep ik dat we ook wel op de echte tram wilden rijden. Nou, we kregen een opleiding en sinds anderhalf jaar ben ik officieel trambestuurder. Ongeveer één keer in de week heb ik een echte dienst van acht uur lang.
En word je dan ook weleens herkend als deejay? Op die oude trammetjes wel, die zijn open. Als passagiers dan boven de 35 jaar zijn weten ze soms nog wel wie ik ben.
En je hebt nog een totaal ander project waarmee je opnieuw je nek uitsteekt: de restaurantapp Guide des Chefs, een soort Michelingids met filmpjes. Dat heeft ook met mijn treinreizen te maken: als ik ergens heen ga vind ik het aangenaam om plaatselijke goede restaurants te bezoeken. Daar zijn websites voor, maar het is toch altijd gokken waar je moet gaan eten. Daarom heb ik een app ontwikkeld met inzichtelijke filmpjes en andere handige informatie. We zijn in Nederland net begonnen met vele bekende chefs. De meeste oudere weten natuurlijk wel wie ik ben, de jongere koks vertel ik dat ik de stem ben van Thomas de Stoomlocomotief. Die kennen ze allemaal, haha.
CV
Amsterdam, 16 juni 1957
1973·1980 Drive-in Discotheek AMO
1973·1978 Ziekenomroep AZVU
1978 Radio Unique,
1979 Hergeboorte Radio Caroline
1980 Muziek voor miljoenen
1981 Nederland muziekland
1983 Countdown
1984·1985 Polder-popparade
1986·1989 Bart & De Zwart
1989·1993 Nederlandse Top 40
1992 Medeoprichter Radio 538
1999 Thomas de Stoomlocomotief
2000 Radioman van het jaar
2003·2005 Talpa Radio International
2006 Stichting Nederlandse Top 40
2009 Marconi Oeuvre Award
2014-2016 Programmadirecteur Radio Veronica
2016 Top 40 ONS
2021-2022 NPO Radio 5: Top 40 Hitdossier
Erik de Zwart is getrouwd en heeft twee dochters
TV
‘Analoge televisie kijken we nauwelijks. Mijn vrouw zet nog weleens de Meilandjes op, maar dat vind ik verschrikkelijk. Ik ben al drie keer gevraagd om mee te doen aan Expeditie Robinson, maar dat zal ik nooit doen. Ik kijk het liefst Netflix: goeie series en documentaires. Die over David Beckham: wat een geweldige voetballer en lieve man. Op de radio luister ik alle popzenders: QMusic bijvoorbeeld om te horen wat er met de Top 40 gebeurt. In de auto BNR en ook Radio 538. Als ik lang in de auto zit, gaat Pink Floyd aan.