Vara Gids 43, 24-30 oktober 2015
Foto’s: Roel Determeijer
De dag begint saai, maar eindigt explosief met nieuws uit Oranje. Ronald Giphart loopt een dagje mee met de redactie van Nieuwsuur.
08:55
De werkdag begint in vol tempo. Eindredacteur Ed Ribbink (58), een lange imposante man die vandaag verantwoordelijk is voor de uitzending, geeft een snelle rondleiding langs burelen en studio. Meteen daarop begint de dagelijkse telefonische vergadering met de verschillende nieuwsdiensten van de NOS. Twaalf man luisteren en praten mee over wat de dag voorlopig gaat brengen. Vertegenwoordigers van vele programma’s kondigen aan wat ze vandaag waarschijnlijk zullen behandelen. Als Ed aan de beurt is, vertelt hij dat Nieuwsuur vanavond een MH17-verhaal heeft, een item over het falende beleid van minister Asscher om werkloze vijftigplussers aan een baan te helpen en een bijdrage over het asielbeleid in Beieren. Zacht verzucht hij: ‘Het ziet ernaar uit dat het een beetje een saaie dag wordt.’
09:28
Redacteuren en verslaggevers stromen binnen, onder wie bekende namen als Jan Eikelboom, Karel Ornstein en Jan Reiff. Karel en Jan hebben vandaag nog weinig te doen. ‘Natuurlijk hopen we niet dat er iets ergs voorvalt,’ zegt Karel en Jan vult aan: ‘Maar het is wel ons vak om uit te rukken als er iets gebeurt.’ Ed opent ondertussen de dagelijkse ochtendvergadering. Van de ongeveer vijfenzestig vaste medewerkers zitten er dertig om de grote vergadertafel. Zij beginnen met een evaluatie van Nieuwsuur van gisteren. Ed zegt: ‘Het was mijn eigen uitzending, dus ik kan het zelf zeggen: dat was aan de saaie kant.’ Er wordt gelachen. Iemand vult aan: ‘Zei hij op opmerkelijk milde toon.’
09:39
Na de vergadering volgt een overleg van de ‘last minute’-ploeg, de groep redacteuren die acute zaken behandelt. Als er zich iets voordoet in de wereld, coördineren zij de verslaggeving. ‘Komt er een nieuwe intifada?’ vraagt Ed aan buitenlandcoördinator Dieuwke van Ooij. ‘Vroeger vonden we dat heel erg. Nu nemen we het bijna voor kennisgeving aan.’
09:55
Ed gaat een voorlopig draaiboek maken en belt met presentatrice Mariëlle Tweebeeke, die vandaag de uitzending doet. Op meerdere plekken in de redactiezaal wordt vergaderd. Iemand meldt dat het Journaal het bericht over het falende beleid van Asscher gaat overnemen.
10:26
Nieuwsuur-hoofdredacteur Joost Oranje legt het verschil uit tussen NOS en NTR, en andere onnavolgbare uitwassen van omroeppolitiek. Over Nieuwsuur zegt hij: ‘Het geheim van journalistiek is keuzes maken. De valkuil is alles willen doen.’ Om niet louter van dag tot dag te werken zijn er vier coördinatoren voor de zuilen ‘binnenland’, ‘buitenland’, ‘economie’ en ‘politiek’. Niet toevallig zijn dat alle vier vrouwen. ‘Mannen zijn meer rauwdouwers, vrouwen houden de grote lijn,’ zegt Oranje. ‘De vrouwelijke manier is beter, kwetsbaarder. Even je kop houden, kan soms heel nuttig zijn.’ Oranje vertelt dat vergelijkbare programma’s bij de BBC en ARD drie keer zoveel budget hebben, maar dat Nieuwsuur beter scoort in marktaandeel. ‘Zij halen 5%, onze doelstelling is 11% en dat halen we geregeld.’
12:06
We arriveren in Dordrecht, waar verslaggeefster Judith Pennarts en cameraman Dennis Hillers hebben afgesproken met de eigenaar van een seniorenuitzendbureau en een oudere werkloze. Deze laatste man vertelt een bewogen verhaal over zijn sollicitatieplicht: ‘Waarom solliciteren als we toch al weten dat voor elke vacature honderd kandidaten zijn, van wie het merendeel jonger dan ik?’ De directeur van het uitzendbureau geeft iets te lang antwoord. Judith zegt aardig, maar dwingend: ‘Ik heb maar vijf minuten. Dat verhaal over uw ouders moet er helaas echt uit.’
13:01
Judith vertelt dat de redactie vrijdagavond besloot dit item vandaag al te brengen, omdat het een eigen onderzoek van Nieuwsuur betreft. Wij willen de agenda van het nieuws bepalen,’ fluistert ze, waarna ze hard ‘CUT!’ roept tegen de werkloze man van wie net een zogenaamd snijshot is geschoten. ‘Dat betekent niet dat we het slecht vinden, Raymond,’ zegt ze verontschuldigend, ‘maar dat we klaar zijn.’
14:28
Terug op de redactie. Nog steeds overal kleine vergaderingen. Verslaggever Tom Kleijn is inmiddels gearriveerd, rechtstreeks uit Beieren. Gisteravond heeft hij in zijn hotelkamer zijn materiaal gespot en op papier al een voormontage gemaakt. Ondertussen is er door Dieuwke ‘een Duitser’ geregeld om commentaar te geven op het milde Beierse asielbeleid in vergelijking tot het beleid in de rest van Duitsland. Het gesprek met die man wordt – vanwege de vertaling – al om 21:00 uur opgenomen via Berlijn.
14:52
Regisseur Marco van der Spek maakt een cameraplan, hij bepaalt achtergrondbeelden en grafische elementen. Ed werkt nog aan het draaiboek, maar is knorrig: ‘Er gebeurt te weinig. Het programma is prima, maar ik heb twee verslaggevers die uit hun neus zitten te eten.’ Een redactrice maakt ondertussen een dossier over ‘de Duitser’, die Matthew Karnitschnig heet en werkt bij de Duitse tak van de site Politico.
15:30
Presentatrice Mariëlle Tweebeeke bereidt zich voor, ze oefent de door Ed geschreven introteksten en bedenkt vragen. ‘Ik wil bij een interview weten: wat is het doel? Wat wil ik zelf weten?’
15:49
Jan Eikelboom gaat morgen naar Turkije, maar hij kan geen van de vijf kogelvrije vesten meenemen, want die zijn al gereserveerd voor verslaggever Rudy Bouma, die overmorgen naar Oekraïne vliegt. Gelukkig is de plek waar Jan heengaat relatief rustig. Hij wil de vluchtelingenopvang rond de Turkse plaats Kilis filmen en hoopt er leden van de Syrische oppositie te treffen. Mochten de spanningen in Turkije door de Russische schendingen van het luchtruim oplopen dan blijft hij in het gebied. ‘Mijn tickets zijn wijzigbaar.’
16:03
Judith komt terug op de redactie. Haar item duurt vijf minuten, maar ze gaat bij Ed vragen om meer. Minister Asscher heeft in Den Haag commentaar gegeven op Judiths onderzoek. Asscher zegt dat het klopt dat er maar 6.000 van de beoogde 22.500 werkloze vijftigers aan het werk zijn geholpen: ‘Maar het jaar ervoor waren dat er nog maar 30, dus er is vooruitgang.’ Minister Asscher laat via zijn voorlichter weten dat hij not amused was dat hij werd overvallen door de vraag van de Haagse redactie. Ed reageert laconiek. ‘Wij hebben persvrijheid in dit land. De minister kiest er zelf voor te antwoorden. Die voorlichter mag in een boom gaan zitten.’
16:32
Aan een grote vergadertafel van de NOS vergaderen twaalf vertegenwoordigers van de verschillende journaals, radioprogramma’s en internetdiensten over de naderende nieuwsavond. Olievlek. Purmerend. Vluchtelingen. Air France. Ed vertelt over de onderwerpen van Nieuwsuur. Terugwandelend naar de redactie zegt hij: ‘Ik heb in tijden niet zo’n saaie dag meegemaakt.’
17:17
Bij de grote algemene vergadering van kwart over vijf wordt de naderende uitzending doorgenomen. Ed is tevreden over de headlines en de verschillende items van Journaal en Sport, maar blijft knorrig over het gebrek aan actie. Verslaggever Karel denkt erover om naar huis te gaan. Jan Reiff bekijkt wat er op tv is en verslaggever Gert-Jan Dennekamp, die vanavond het item over de MH17 maakte, opent een pak koekjes.
18:01
Bij de gezamenlijke maaltijd kijkt de redactie naar het Zesuurjournaal, terwijl Mariëlle en anderen smeuïg praten over een incident na het nuttigen van een besmette maaltijd. ‘Dat wil je toch niet, vlak voor een uitzending?’ Na de maaltijd trekt Judith zich met een editor terug om haar item te monteren. Seconde voor seconde wordt het filmpje opgezet. Tot haar vreugd heeft ze er van Ed een minuut bij gekregen. ‘Monteren is niet lastig,’ zegt ze, ‘het enige dat je hoeft te doen is tachtigduizend keuzes maken.’
19:32
Alles gaat rustig en gezapig… tot Ed over de redactie schalt: ‘Wat?’ Hij luistert naar zijn telefoon en vervolgt: ‘Ik kom eraan.’ Hij gebaart Jan Reiff met hem mee te lopen en samen gaan ze een verdieping lager naar Robbert, de verantwoordelijke van het NOS-Journaal. In het Drentse plaatsje Oranje zou een ontmoeting plaatsvinden tussen VVD-staatssecretaris Dijkhoff en lokale bewoners. Er worden zevenhonderd asielzoekers extra geplaatst, tegen de wil van de burgemeester en Commissaris van de Koningin Tichelaar. De nationale overheid heeft het lokale bestuur voor het eerst overruled. Het dorp Oranje ligt te ver weg om er snel een ploeg of straalverbinding heen te sturen en dus heeft de NOS een plaatselijk bedrijf ingehuurd om verslag te doen. Ed wijst op Jan. ‘Jij gaat nu naar Oranje. Geen idee wat je er moet doen, maar ik wil dat je er bent. Ik bel je zo in de auto.’ Jan (66) trekt een spurt naar de trap. Ed zegt: ‘Dit is explosief. Dit gaat ontploffen, ik voel het.’
19:43
De sfeer is totaal omslagen. In alle hoeken wordt gebeld. Producers van Nieuwsuur en NOS coördineren ploegen en kosten. Karel Ornstein maakt een ‘instart’ met archiefmateriaal over Oranje en problemen met asielzoekers aldaar. Ed rent heen en weer tussen de visagie – waar Mariëlle wordt opgemaakt -, de centrale nieuwsruimte van de NOS, regiekamer en redactie. Tichelaar wordt gebeld, maar wil niet reageren. Ook Dijkhoff wil niet. ‘We moeten die burgemeester hebben,’ roept Ed.
19:57
Alle verloven zijn ingetrokken: iedereen houdt zich nu alleen nog bezig met de situatie in Oranje, op Judith na, die onverstoorbaar verder monteert. ‘Ik hoop dat mijn item niet sneuvelt,’ zegt ze. De promo’s en de headlines moeten worden aangepast. Er moet een live-beeldverbinding worden aangelegd en Jan Reiff, nog lang niet ter plaatse, moet zorgen dat hij die burgemeester te pakken krijgt.
20:05
Ed roept een algemene vergadering bijeen om de taken te verdelen. Als een kapitein geeft hij marsorders. Een producente meldt dat de straalverbinding er komt. ‘Mooi, dan zeggen we die Duitser in Berlijn af,’ zegt Ed, waarna Dieuwke wordt gebeld om Matthew Karnitschnig af te bestellen.
20:09
Vanuit Drenthe wordt gemeld dat die straalverbinding misschien toch niet gaat lukken, want er zijn problemen. Ed belt onmiddellijk met zijn productie om de Duitser toch te laten opdraven, in het geval er een gat valt. ‘Overmacht,’ roept hij door de telefoon tegen Dieuwke, die bepaald nicht amusiert is. Hij meldt Mariëlle dat ze het kruisgesprek om 21:00 uur toch moet doen.
20:53
De halve redactie verzamelt rond een filmpje van een Drentse mevrouw die voor de dienstauto van Dijkhoff ging staan en ruw werd weggetrokken. Ze maakte veel misbaar en haar buik was duidelijk zichtbaar. Een golf van ontzetting gaat over de burelen. Het bericht verschijnt al snel op Twitter, waar de stellingen direct worden betrokken.
20:55
Matthew Karnitschnig was eerst boos, maar heeft zich laten overhalen toch te praten over het asielbeleid in Duitsland. ‘En nu maar hopen dat we hem niet nodig hebben, want we willen natuurlijk die burgemeester,’ zegt Ed, die ondertussen vele dingen tegelijk regelt. Judith monteert onverstoorbaar verder aan haar item over werkloze vijftigplussers. ‘Ik zit in een cocon,’ roept ze.
20:57
Mariëlle neemt in de studio haar gesprek met Berlijn op. Tom maakt aantekeningen en zal zorgen dat het gesprek wordt vertaald. Inmiddels is bekend dat de straalverbinding met Drenthe zo goed als zeker gaat lukken. Ed belt met Jan. ‘Het kreng gaat pas om half 11 stralen, dus hou die man vast.
21:15
Ed stuurt een extra ploeg naar Oranje en Jan Reiff moet in een hotel blijven slapen, om na zijn gesprek met de burgemeester morgenochtend verslag te doen van het ontredderde dorp. Presentatieteksten worden aangepast en Ed en Mariëlle maken nieuwe vragen. Hij heeft Judith carte blanche gegeven. ‘Ik vertrouw je.’
21:52
In de studio spreekt Mariëlle een livepromo in, waarna ze zich concentreert op de uitzending. In de regie zitten inmiddels elf mensen. Ed houdt iedereen donderend voor: We maken een perfecte uitzending van precies 52 minuten!’ Dominique staat live klaar in Den Haag. Jan Reiff meldt ondertussen dat in Oranje bussen met asielzoekers zijn tegengehouden, een bericht dat Ed prompt naar Mariëlle laat brengen. ‘Mensen, veel plezier!’ roept hij in de regiekamer, vijftien seconden voor het programma live gaat.
23:23
Bijna anderhalf uur later. Het halve team blaast uit van een zeer hectische, maar rimpelloze uitzending. De straalverbinding met Oranje kwam op het laatste nippertje tot stand en alle items sloegen aan. Het gesprek met de Duitser was niet meer nodig, maar dat is voor later zorg. Judith krijgt een sms uit Dordrecht met complimenten. Twitter is inmiddels in een astmatische staat van hysterie. Ed zit met een frisdrank uit te puffen. ‘Dit was een van de minder saaie avonden,’ zegt hij. ‘Mensen, we zijn vanmorgen niet voor niets opgestaan.’ Iedereen proost met hem mee. Over tien uur begint de vergadering voor de volgende uitzending.