Kijk Magazine mei 1999, nummer 5
Titel in Ten Liefde, 2001: Het Gezicht
Sinds ik voor KIJK columneer, ben ik een verwoede streepjeszetter. Wanneer ik een interessant artikel of een leek-wetenschappelijk boek lees, vermink ik de pagina’s door in de kantlijn streepjes te zetten bij KijK-waardige weetjes, mooie statistieken of fraaie anekdotes. Het gezicht bijvoorbeeld, van de Engelse wetenschapsjournalist Daniel McNeill (uitgeverij Anthos).
Het is een beetje zielig zoals ik hierin heb zitten krassen; het lijkt na mijn al te gretige lezing eerder een 350 bladzijden dikke streepjescode. Nooit geweten dat zoiets voor-de-hands als ‘het gezicht’ zo fascinerend en zelfs verslavend kan zijn. McNeill gaat op ontelbare facetten van ‘het gezicht’ in en stort een erg vermakelijke potpourri van historische feiten, mysterieuze theorieën, anatomische lessen, antropologische gegevens, literaire verwijzingen, biologische kennis en andere aanstekelijke kanten van de ogen, neus, mond, lippen, kin, wangen, voorhoofd en oren over zijn lezers uit.
Een kleine, zeer beknopte en zeer onvolledige, willekeurige Top 12 van streepjes die ik heb gezet, in de hoop dat vele KIJK-ers zich uitgedaagd voelen dit maffe boek ook te lezen.
Streepje 1. Er nooit bij stilgestaan dat een van de meest unieke eigenschappen van de mens is dat wij, in tegenstelling tot vrijwel alle gewervelde dieren, geen snoet hebben, maar een plat gezicht (de voetballer Luc Nilis daargelaten, natuurlijk). De naar voren stekende mond (snoet) is voor de mens blijkbaar geen essentieel stuk gereedschap om te verschalken, knagen of bijten.
Streepje 2. Volgens McNeill is het vaststellen van de richting waarin mensen kijken een vitaal vermogen. Wanneer we ons in een groep bevinden, stellen we onbewust onmiddellijk vast wie er op welke manier naar wie kijkt, waardoor we een zogenaamde ‘sociale kaart’ schetsen van de groep, ofwel de hiërarchieën. Zeg maar wie er de baas is en wie er beschikbaar is voor een eventuele voorplantingsdaad.
Streepje 3. De pupillen van mannen worden groter bij het bekijken van foto’s van haaien en naakte vrouwen. Vrouwen krijgen grotere pupillen van baby’s, moeders met baby’s, en naakte mannen. Mensen vinden over het algemeen onbewust andere mensen met grote pupillen aardiger en/of aantrekkelijker. Adolescenten hebben gemiddeld de grootste pupillen (als wapen bij het versieren). De gemiddelde pupil stopt met slinken tot de tijd dat iemand z’n 60+-pas mag afhalen.
Streepje 4. McNeill stelt vast dat het niet uitmaakt of je zittenblijver, werkloze, columnist of directeur bent: iedereen verspilt elke dag ongeveer 23 minuten met black-outs. Per dag hebben we namelijk 14.000 momenten waarop de visuele waarneming van je hersenen even stokt. Tijdens oogknipperingen namelijk. Een oogknippering duurt ongeveer een derde seconde, waarna we een zesde seconde blind zijn. Dit is lang, want een mens is in staat een flikkering van een driehonderdste seconde vast te stellen. Overigens duurt een opzettelijke oogknipper langer dan een onopzettelijke, maar het is niet duidelijk waarom. Autorijden en columns lezen vermindert de gemiddelde hoeveelheid knippers, spreken voert het tempo op.
Streepje 5. Alleen al in Midden-Amerika hebben ‘gebits-antropologen’ (een officieel beroep) 59 verschillende manieren van tandmutilaties ontdekt, ofwel het opzettelijk verminken, bijvijlen of beitelen van het gebit. Een rage die in Nederland nog niet is doorgedrongen.
Streepje 6. De gemiddelde mond bevat 10.000 ‘smaakpunten’, ofwel informatie-registratieplekken naar de hersens toe. Er wonen overigens miljarden bacteriën in onze mond, waarvan de meeste op de tong. Deze half beestjes vormen een verdedigingslinie voor kwaadwillende ziekmakers.
Streepje 7. De kin is een uniek kenmerk van de mens, aldus McNeill. Zelfs Neanderthalers hadden er geen. De kin verscheen pak ‘m beet 130.000 jaar geleden, maar ‘Het Grote Waarom van de Kin’ stelt de wetenschap nog voor raadsels. Volgens een van de theorieën vanwege. seksuele teeltkeuze. Vrouwen zouden vallen op mannen met grote kinnen, zeg maar type wandelende deegrol Ridge uit The Bold & The Beautiful.
Streepje 8. Lippen bestaan voor een gedeelte uit het zogenaamde endodarm, waaruit ook de binnenkant van je darmen bestaat. Kussen is dus eigenlijk een soort likken aan iemands spijsverteringsorgaan, al noemt McNeill dat ‘het elkaar raken van onze innerlijke zelf’. Overigens beschrijft hij ook hoe kussen kunnen klinken, waarbij hij besluit met een Duitse uitdrukking, waarin heel romantisch een smakzoen wordt vergeleken met een koe die zijn poot uit de klei trekt.
Streepje 9. Een mens heeft gemiddeld 100.000 haren op zijn hoofd. Ongeveer 85 procent groeit, een à twee procent groeit nauwelijks, en dertien procent wacht op uitval (in de serie ‘Leuke, Totaal Overbodige Kennis Voor Autisten’).
Streepje 10. De moderne mens is altijd in staat geweest om zich te scheren. Het is niet waar dat afgesneden haren sneller gaan groeien. In theorie (die ik hier helaas niet kan herhalen) zouden mannen met baarden beter kunnen liegen en onderhandelen en politieke praatjes verkondingen en daardoor meer rijkdom, status en leuke vrouwen kunnen vergaren dan mannen zonder baarden. Maar in de praktijk niet (in Nederland althans).
Streepje 11. Baby’s van anderhalve dag oud kunnen al het gezicht van hun moeder onderscheiden van een vrouw die erg op hun moeder lijkt. Een hele prestatie, omdat de mens (streepje 12) genetisch gezien tenminste 10 tot de 200ste mogelijke menselijke gezichten kan vormen (een 1 met 200 nullen). Al met al 100.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 redenen om Het gezicht te lezen.