Kijk Magazine augustus 1999, nummer 8
Titel in Ten Liefde, 2001: De Baarmoederoorlog
Als twee mensen verliefd op elkaar worden dan beginnen de vogels onbedaarlijk te fluiten, kleurt de hemel roze & indigo & violet, bloeien overal veldbloemen, stromen de heerlijkste geuren over het land en komt Robert ten Brink of Ron Brandsteder om er een lullig filmpje over te maken. De beide geliefden zeggen ja tegen een ambtenaar en vanaf dat moment willen zij louter nog het beste voor elkaar: ze zullen elkaar verdedigen tot de dood erop volgt en de rest van hun leven zullen ze één zijn, samen met hun lieve, mooie kinderen. Not!
Vanaf het moment dat een vrouw zwanger is ontstaat er een vreselijk gemeen onderhuids gevecht: de oorlog om de baarmoeder. Terwijl er overal strijd om land en nationalistische idealen werd gevoerd, publiceerde de Engelse journalist Robert Sapolsky van het blad Discover onlangs een hele special over het ontluisterende gevecht op een ander niveau: tussen geliefden.
Horrorfilm-achtig ding
Even terug naar de schoolbanken. Mendel… (Wie?) De monnik Gregor Mendel (1822-1884) ontdekte dat bij voortplanting een dier (zeg een mens) van beide ouders een set bouwstenen genaamd genen krijgt, die leep aan elkaar gekoppeld worden tot een nieuwe set. Het maakt op zich niet uit welke genen een baby krijgt van welke ouder, als de steentjes hun werk maar doen. Nu hebben wetenschappers ontdekt dat er een paar honderd genen zijn waarbij het wel degelijk uitmaakt of ze van de vader of de moeder komen, genen die keiharde NAVO-bombardementen op elkaar uitvoeren. De evolutie-bioloog David Haig noemde ze imprinted genes (zoiets als ‘ingeprente genen’) en het verschijnsel genomic imprinting (genetische inprenting). Wat gebeurt er? Wanneer vrouwen zwanger zijn, groeit hun baarmoeder om de foetus te verwennen met een lekker slaapzakje annex viersterren-restaurant.
Nu hoort een baarmoeder vreemd genoeg maar ten dele tot de moeder, want op zich is een baarmoeder een orgaan met een eigen willetje, een beetje een horrorfilm-achtig ding. Na de bevruchting begint de placenta uit zichzelf te groeien en schieten er inktvisachtige tentakels naar de aders van de vrouw, met als doel ze af te tappen. Kostbare energie en voedingsstoffen zal deze parasiet van de vrouw proberen te ontfutselen. En waar onderzoekers nu achter zijn gekomen is dat mannelijke genen de foetus zullen instrueren zich zo vet en vol te vreten als mogelijk is, zelfs als dit ten koste gaat van de gezondheid van de moeder.
Ook geven genen van vaderskant baarmoeders de opdracht te groeien, groeien, groeien, wederom zonder zich druk te maken of een vrouw dit wel aankan. De vrouwelijke genen daarentegen geven foetus en baarmoeder heel andere instructies: groei gerust, maar het liefst zo min mogelijk! De ontdekking van de strijdende genen werd gedaan toen men enkele zeldzame ziektes analyseerde. Wanneer bij de groei van de placenta om wat voor reden dan ook de invloed van de vader-genen is uitgeschakeld en de moederkant het voor het zeggen krijgt, zal de placenta niet mogen groeien en maakt een foetus geen enkele kans. De vrouw is in dit geval onvruchtbaar. Wanneer het andersom is en de vader-genen de groei van de baarmoeder dicteren, zal de placenta uitdijen tot een super-bloedzak. Ofwel in een agressief kankergezwel genaamd choriocarcinoma.
De vraag is waarom mannelijke genen blijkbaar willen dat een baby zo vet & sterk mogelijk wordt en vrouwelijke genen niet. Volgens Robert Sapolsky heeft dat te maken met verschillende evolutionaire doelen. Organismen willen zo veel mogelijk kopieën van hun genenparen de wereld in sturen. Wanneer een man een bevruchting tot stand heeft gebracht bij een vrouw kan hij er zeker van zijn dat zijn genen (tijdelijk) zullen voortleven. Die bevruchting moet dus alle kans krijgen zo sterk mogelijk te worden, ook al gaat dit ten koste van de moeder. Op zich wil de vrouw bij wie een bevruchting tot stand is gebracht ook wel dat dit genenhuwelijkje kans maakt, maar niet als dit haar gezondheid dermate verzwakt dat ze in de toekomst geen andere bevruchtingen meer kan krijgen. Mannen weten nooit of toekomstige foetussen ook van hen zullen zijn, vrouwen kunnen daar zeker van zijn (het zijn tenslotte hun eitjes).
Giftig sperma
Sapolsky wijst hierbij op een interessante parallel met fruitvliegjes, die meerdere partners hebben en bij wie de verliefdheid nooit langer duurt dan een one-night stand (ik heb me ook tijden lang een fruitvliegje gevoeld). Omdat een fruitvliegmannetje graag wil dat zijn zaad door een fruitvliegvrouwtje wordt uitgebroed en hij niet wil dat ze zich met andermans zaad bezighoudt, bevat zijn sperma een beetje gif dat vreemd zaad probeert te doden. Helaas voor het vrouwtje is dit ook giftig voor haar en verkleint het de kans dat ze later nog nageslacht zal krijgen. Dit zal het mannetje een rotzorg zijn, want hij ziet haar toch nooit meer. Als ze zijn kind maar draagt, vindt hij alles best.
De reden dat ik er in deze column wat uitgebreider op in ben gegaan is simpel: niet alleen wordt er overal op aarde ruziegemaakt, ook de ingeprente genen van mijn vriendin en mij zijn stevig aan het vechten. De uitslag van deze oorlog volgt, over een maand of vijf.