Keurkorps

Vara Gids 43, 26 oktober 1 november 2013

Het ware verhaal achter de goudvis, ossenstaartsoep en oud hout. Ronald Giphart liep een dag mee met Keuringsdienst van Waarde.

Rubriek: Entertainment

08:25 uur
In het door Amsterdam-Noord opgeslokte eeuwenoude dorpje Nieuwendam bevindt zich de piepkleine studio van Keuringsdienst van Waarde (geproduceerd door Dahl TV). Een tijdje terug raakte ik er bij toeval verzeild. Ik kreeg een spontane rondleiding en aan het eind daarvan flapte ik er de vraag uit of ik voor de VARAgids niet eens een dagje mocht toekijken. Wat een genot moet het zijn om fabrikanten te bellen met eenvoudige vragen over producten, en dan zien wat er gebeurt. Dit genoegen werd mij zowaar toegestaan, en nu ben ik hier.

08:31 uur
De redactie van Keuringsdienst van Waarde huist in een romantisch studiocomplexje, tezamen met de redacties van de programma’s De Rekenkamer, Juridische Zaken en Eureka. In een paar gebouwtjes aan het water zetelen ongeveer dertig medewerkers, van wie twaalf werken aan de Keuringsdienst. Allemaal jonge mensen: ik ben met mijn 47 de oudste in de ruimte.

08:42 uur
‘Hoe laat komt de goudvis?’ hoor ik redactrice Maya Cohen roepen. ‘Wie gaat de goudvis halen?’ Ik begrijp dat een van de afleveringen waaraan vandaag wordt gewerkt gaat over goudvissen. Verderop praat redacteur Kees Rotteveel me bij over een andere aflevering waarvoor het team vandaag opnamen gaat maken: over de wondere Werdegang van de ossenstaart (24 oktober jongstleden uitgezonden).

09:01 uur
Impressies. Er meldt zich een visagiste voor de presentatrices. Er komt een koerier met spullen. In hoekjes overleggen redactieleden, iemand vraagt waar Maurice is, iemand anders is op zoek naar Benthe. Er liggen spullen van vorige afleveringen. Een groot bord met mogelijke onderwerpen. Kers. wast. Yoghurt. Spaanse slof. Reuzenkip. Goudvis. Lucifer. Quattro stagione. Onder het kopje Ideeën: Zoethout. Kreeft. Waddendons (Waddendons?).

09:35 uur
Maurice Dekkers (46), de bedenker, producent en een van de presentatoren, arriveert. Hij neemt me mee naar een bankje bij de Perenboomsloot, in een Madurodams hoekje van Nieuwendam. Maurice vertelt over de ontstaansgeschiedenis van het programma. Ooit kwam hij thuis na een avond stappen met vrienden. Omdat hij nog honger had haalde hij uit zijn diepvries Iglo vissticks. Bij de verpakking zat een vrolijk poppetje van Kapitein Iglo. Op de verpakking stond vermeld dat de poppetjes handbeschilderd zouden zijn. Maurice, in een vrolijke roes, besloot ter plekke dit eens tot op de bodem uit te zoeken. Handbeschilderd? Door wie? En hoeveel poppetjes? Een zoektocht voor het toenmalige VPRO-programma Waskracht bracht hem bij een Duitse fabriek, waar een argeloze medewerker voorrekende dat er bij de actie van Iglo ongeveer twintig miljoen handbeschilderde Kapiteintjes in de dozen waren verstopt. Met vijftien seconden per poppetje zou een medewerker er per dag tweeduizend kunnen bekliederen. Tienduizend manuur voor de hele fading. Yeah, sure. Dekkers ging terug naar Nederland, een illusie armer, een programma-idee rijker.

10:12 uur
Kink in de kabel. Twee dierenwinkels blijken gesloten, dus de goudvissen laten op zich wachten. Bij redactrice Maya Cohen liggen dertig pakjes kauwgum op haar bureau, wat best veel is. Ze zijn voor research. Het programma werd getipt dat de gom in het product synthetisch is en ook voorkomt in autobanden en basketballen. In autobanden? Met een naderende astma-aanval van verontwaardiging zie ik spontaan een Keuringsdienst-aflevering voor me, maar Maya vertelt dat ze het onderwerp voorlopig laten rusten. ‘Uiteindelijk is het niet schadelijk en we hebben er ook geen goede vraag bij.’

10:43 uur
Die vraag is een belangrijk uitgangspunt, legt Maurice uit. Bij iedere aflevering gaan de makers uit van ‘een vraag met een glimlach’. Is de zalmforel een zalm of een forel? Hoeveel tomaten gaan er in een blikje tomatenpuree? Hoe oud is oud hout? Wat is het verschil tussen Griekse, Turkse en Bulgaarse yoghurt? Komen ‘Spaanse sloffen’ ook echt uit Spanje? ‘Als de vraag goed is, is het antwoord altijd verrassend; zegt Dekkers. ‘Eigenlijk maken we een programma over taal en over marketing. Bij ons gaat het altijd om iets dat geschreven is, in een reclame of op een verpakking. Wat bedoelen ze hier nu eigenlijk mee?’

11:25 uur
‘Maar we maken geen Klokhuis,’ zegt eindredacteur Maarten Remmers (oud-presentator van KvW en oud-Jakhals). ‘We willen onderzoeken hoe de wereld in elkaar zit, zonder te veel uit te leggen. We geven geen koopadviezen en ook geen oordelen. Mensen mogen op de bank best verontwaardiging voelen, maar wij zullen die niet uitspreken: Ik vraag Maarten naar de vraag die bij het onderwerp goudvissen wordt gesteld. ‘Simpel toch?’ zegt hij. Waar komen ze eigenlijk vandaan? Kun je zelf kweken?’

12:01 uur
Presentatrice Marijn Frank (31) is gearriveerd op de redactie, klaar om plaats te nemen in Studio One. Daar worden de telefoontjes met fabrikanten opgenomen. Een paar jaar geleden werd Dahl TV ingelijfd door het Amerikaanse mediabedrijf Warner Bros. De broeken van de Amerikanen zakten af toen ze in Nieuwendam de studio van De Keuringsdienst bezochten. ‘Is this Studio One? riep een van hen. ‘In Hollywood we call this a toilet.‘ Desalniettemin hebben de Amerikanen het programma met liefde omarmd. Inmiddels wordt het programma geproduceerd in Engeland (onder de naam Food Unwrapped), Noorwegen
(Matagentene) en Duitsland (nog geen titel, voorstellen zijn welkom).

12:55 uur
Het is tijd om met Marijn naar Studio One te gaan. Liefhebbers van het programma willen wellicht niet weten dat het raam waarvoor de presentatoren bellen nep is. Let de volgende keer eens op de rook uit de schoorsteenpijp: die hangt altijd onveranderlijk op dezelfde plek.

13:01 uur
Eind jaren 90 begonnen steeds meer bedrijven telefoonnummers op hun verpakkingen te zetten. Daar heeft De Keuringsdienst dankbaar gebruik van gemaakt. Dekkers: ‘We hebben erg lang gezocht naar de goede vorm. Uiteindelijk bedachten we om gesprekken integraal op te nemen en later in de montage te zoeken naar een verhaal. Natuurlijk proberen we onze vragen zo te stellen dat iemand de kans krijgt zich vast te praten. Dat gebeurt vaak. Komen we erachter dat de eigenaar van een zalmkwekerij ook eigenaar is van het keurmerk van zalm: Momenten om de vuist te ballen.

13:18 uur
Marijn heeft soepverpakkingen voor zich liggen en tijdens het bellen nipt ze van een mok ossenstaartsoep. Redacteur Kees doet de telefoontjes en overlegt over strategie en vragen, een stagiaire zit achter de camera.

13:24 uur
Het heeft iets van jagen of vissen. Er komen voorlichters en receptionisten aan de lijn, die allemaal lijken te verkrampen zodra ze horen met wie ze van doen hebben. Veel bedrijven gebruiken bij trainingen inmiddels banden van KvW. In het studiootje begint het ondertussen penetrant naar ossenstaartsoep te ruiken.

13:39 uur
Een fascinerende duik in de taalmodder van voorlichters. Een ‘manager productintegriteit’ van een soepfabriek weet met een overvloed aan woorden volstrekt niets te zeggen. Marijn blijft bewonderenswaardig kalm en probeert hem uit zijn tent te lokken, Wat ik ervan begrijp is dat de Keuringsdienst graag wil filmen bij een Belgische soepfabriek, maar dat dit door een Nederlandse supermarkt wordt geweigerd omdat de Belgen dat niet zouden willen. De Belgen zeggen het echter prima te vinden. De Nederlanders roepen hierop dat de Belgen geen nee durven te zeggen. De Belgen zeggen dat ze helemaal niet bang zijn. Jumbo blijft bij de weigering. En zo kaatsten de telefoontjes al dagen lang heen en weer.

14:56 uur
De goudvissen zijn er! Er is in de redactie een aquarium gevuld en nu mogen de beestjes eerst acclimatiseren, voordat ze naar Studio One gaan. Uit research blijkt dat Sam en Moos, wals de visjes inmiddels zijn gedoopt, weleens uit Israël zouden kunnen komen.

15:17 uur
Marijn kan zo langzamerhand geen ossenstaartsoep meer zien of ruiken. Bijzonder ook hoe je kunt horen dat mensen liegen aan de telefoon. Een persvoorlichtster van Unilever zegt: ‘Ik ga kijken wat daar de status van is. En dan stuur ik een mail terug: Marijn: ‘Ik heb liever dat u belt…’ ‘Dan bel ik u: ‘En u heeft mijn nummer?” Eh… Ja.’

15:49 uur
Marijn heeft beet. Ze heeft een vleesimporteur aan de lijn die erop leek te wachten tot hij eindelijk eens zou worden gebeld door KvW. ‘Ik ben een groot fan; zegt hij, en dan gaat hij los. Hij noemt namen van importeurs van samengeperst vleesafval en loopt leeg op Europees vlees. In het studiootje balt redacteur Kees zijn vuist.

16:08 uur
Paniek! Sam en Moos mogen naar de studio, maar het aquarium lekt. Er volgt een slapstickachtige scène waarbij zeven redacteuren de lekkende bak met water toch naar Studio One vervoeren.

16:23 uur
Met Sam en Moos voor zich belt Marijn met dierenwinkels en viskwekers. Ze doet zich voor als een moeder die voor haar kinderen goudvissen heeft gekocht en zich zorgen maakt dat de visjes zich niet als konijnen gaan vermenigvuldigen. Marijn: ‘Ze maken helemaal geen aanstalten te vrijen, maar stel nu eens dat ze dat wel doen?’ In korte tijd leer ik meer over het paargedrag van goudvissen dan ik ooit voor mogelijk had gehouden.

17:01 uur
Nederland gaat om vijf uur dicht. Groothandel Animal Fun geeft met een bandje aan dat het bedrijf gesloten is, waarmee ook de opnamen in Studio One zijn beëindigd. Sam en Moos worden naar een andere plek gebracht, om de komende dagen weer te assisteren.

17:45 uur
Er wordt nog steeds energiek gebeld, gemonteerd, research gepleegd en vergaderd, maar voor mij is het tijd om naar huis te gaan. Vol van vragen en antwoorden neem ik afscheid van een ploeg bevlogen programmamakers. Terug in de auto bedenk ik dat heel televisieland tegenwoordig siddert onder het juk van budgetten, kijkcijferfetisjisten, opdringerige wansmaak en populistische knievallen. Heel televisieland? Nee, in één klein dorpje onder de rook van Amsterdam blijft men moedig weerstand bieden.