McDonald’s

Verscheen op 3 mei 2008 in Volkskrant Magazine

Fotografie: Arjan Benning

In Veendam zit een falafeltent met McDonald’s-achtige ambities.

Op rondrit door Nederland liet de vrouwenstem in mijn auto mij over de Coolsingel rijden, tegelijkertijd met vijftienduizend andere automobilisten. Ik stond lang stil voor een uit zijn voegen gegroeid bushok met het logo van McDonald’s. En plotseling kreeg ik a blast from the past: in dit glazen optrekje heb ik halverwege jaren zeventig tijdens een kinderfeestje mijn eerste hamburger gegeten. Nu waren wij thuis erg links, op het hilarisch humorloze af. We keken niet naar de T.R.O.S. (want populistisch), lazen geen Volkskrant (katholiek) en aten geen hamburgers (kapitalistisch). De smaak van de hamburger zal niet hebben verschild van de laffe gesuikerde gehaktlapjes van tegenwoordig, maar het spannende besef dat ik de Proletarische Wereldrevolutie in gevaar had gebracht, maakte indruk.

Ik heb altijd gedacht dat de vestiging op de Coolsingel 44 het eerste Mc-filiaal in Nederland was, maar internet geeft me ongelijk: de eerste McDonald’s – tevens de eerste op het Europese vasteland – werd in 1971 geopend in Zaandam. Naast de hamburger stonden destijds ook McAppelmoes, McKroket, McKippebout en McErwtensoep op het menu. (Teken des tijds: de aardappels voor de Franse frietjes werden nog met de hand geschild!) Toen mijn moeder hoorde dat ik bij McDonald’s was geweest, was ze niet boos, maar haar gastronomisch hart bloedde. ‘Beloof je me dat je daar niet meer eet? Zolang ik leef zal ik ertegen vechten’, zei ze strijdbaar. Ze is al meer dan dertien jaar dood.

Mijn navigatiemevrouw bracht mij van de Coolsingel naar het theater in Veendam. Vermoeid van de files kwam ik aan, en op het plein voor het multifunctionele cultuurcrematorium zag ik een McDonald’s. Honger breekt beloften. Bij binnenkomst in het filiaal had ik een rare gewaarwording. Er schoot me een natuurkundige wijsheid te binnen: if it looks like a duck and quacks like a duck, it’s probably a duck. Deze vestiging kwaakte in alles als een McDonald’s, maar was het niet. Ik bevond mij in een aandoenlijke Turkse falafelvariant genaamd Big Danas. De kleurstelling was identiek, er waren bestelbalies, lichtbakken, en ook het logo leek schaamteloos op het Amerikaanse voorbeeld.

De fastfoodkeuken werd in 1948 uitgedokterd door twee broers en is inmiddels ontelbare keren gekopieerd. Misschien was het de vermoeidheid, maar ik werd een beetje wee van de Veendam-Turkse interpretatie. Alles ademde de hoop en ambitie ooit, net als McDonald’s, dertigduizend vestigingen in 120 landen te hebben. In Veendam begint de wereldheerschappij! De ‘Big Danas’ (Jahmacun met kalfsvlees) smaakte overigens beter dan alle McDonald’s-burgers die ik officieel nooit heb gegeten.