Kijk Magazine, december 2000, nummer 12
Vorige maand had ik het over de dieetdictator Michel Montignac met zijn quasiwetenschappelijke beweringen over glycemische indexen, kruissnelheden en andere gewichtig klinkende prietpraat. Het indertijd klakkeloos achter Montignac aanhobbelen verraadt hoe vatbaar mensen zijn voor volslagen nonsens. Sterker nog: je kunt mensen alles wijsmaken als je het maar doopt in een nepwetenschappelijk sausje en het de geur van onderzoek en herhaalbaarheid geeft. Neem astrologie. Laatst had ik in mijn stamcafé (waarover ik steeds vaker moet concluderen dat er helaas ook een hoop volslagen randdebielen komen) een verbeten discussie met een vrouw (type: besnorde trol) die hysterisch begon te krijsen dat ‘astrologie’ al duizendmaal bewezen was, maar dat de reguliere wetenschap deze informatie uit angst en zelfingenomen arrogantie achterhield voor het grote publiek. Met dit soort leugens rechtvaardigen de astro-oplichters hun volksverlakkerij.
Alle wetenschappelijke onderzoeken die sinds de vijftiende eeuw gedaan zijn naar de eventuele zwaartekrachtwerking en invloed van planeten en sterren op mensen wijzen uit dat die invloed miniminiminimaal is. Stel dat iemand wordt geboren onder het sterrenbeeld ‘Boogschutter’ (waarbij boogschutter slaat op een zooitje bij elkaar geraapte hemellichamen dat voor ons misschien wel in één lijn staat, maar dat in feite niets met elkaar te maken heeft), dan is de zwaartekrachtwerking van een theelepeltje dat in de verloskamer in een kopje staat groter dan alle sterren van de Boogschutter bij elkaar. Mensen die vol trots beweren dat zij een Boogschutter zijn, zouden dus met nog meer trots kunnen roepen dat ze een Theelepeltje zijn (waarbij ’theelepeltje’ staat voor hun persoonlijke kenmerken draaikont, babbelkous en gezelIigheidszeloot).
Liegen, verdraaien en oplichten
Er is geen groter mogelijke onzin denkbaar dan astrologie, en zelden is er een beroepsgroep geweest (ik doel hier op de besnorde trollen die voor veel of, nog dommer, voor weinig geld iemands horoscoop trekken) die zo bedreven was in het liegen, verdraaien en oplichten. Frappant is dat nieuwe astronomische ontdekkingen onmiddellijk een plaatsje krijgen in de astrologie. Zo werd pas in 1930 de planeet Pluto ontdekt. En meteen ‘berekenden’ de gezaghebbende astrologen dat de invloed van die planeet de kenmerken had van de god (van de onderwereld en de dood) naar wie hij vernoemd was. Leuk detail hierbij was dat de naam Pluto was voorgesteld door de elfjarige Venetia Burney uit Oxford. Stel nu eens dat zij niet Pluto had voorgesteld, maar Aphrodite of Amor, wedden dat de invloed van de planeet dan zouden corresponderen met liefde?
Het detail over Venetia Burney heb ik uit Tussen waarheid & waanzin – Een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, samengesteld door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys. Het grote verschil tussen echte wetenschappers en pseudo-wetenschappers is dat de echte zich door feiten laten leiden. Echte wetenschappers moeten zich er voortdurend van bewust zijn dat hun theorieën misschien wel eens niet zouden kunnen kloppen. Pseudo-wetenschappers weigeren keiharde feiten die hun ongelijk bewijzen te accepteren. Zo blijken duizenden beweringen, theorieën en vakgebieden die wetenschappelijk lijken op z’n zachts erbarmelijke nonsens en op z’n hardst de grootst mogelijke oplichterij. Homeopathie bijvoorbeeld, het extreem verdunnen van een stof, zodat de werking toeneemt. Klinkt leuk, maar is gelul. Of acupunctuur, ofwel het met naalden prikken in zogenaamde onderhuidse energiebanen (een medische techniek die in het begin van de vorige eeuw nog werd verboden in China, maar om politieke redenen weer van stal werd gehaald).
Praten met de doden
Nog meer voorbeelden van massale volksverlakkerij: alternatieve geneeskunde, antroposofie, aromatherapie, bijna-doodervaringen, bioritmen, chiropractie (ruggen krakers), droomuitleggerij, Uri Geiler, Het Getal 666, graancirkels, handschriftkunde, handlezen, hypnose (alle serieuze onderzoeken wijzen uit dat hypnose niets meer is dan een bewuste keuze mee te gaan in de gekkigheid van een hypnotiseur), IQ-testen, Jomanda, klopgeesten, leugendetectors, de lijkwade van Turijn, het monster van Loch Ness, de invloed van de maan, macrobiotisch voedsel, meervoudige persoonlijkheidsstoornis, Men In Black, morfogenetische velden (van Rupert Sheldrake), New Age, Nostradamus (allemaal onzin), numerologie, de satanische rituelen in Oude Pekela (niet waar), paragnosten, paranormale verschijnselen, psychotherapie, reïncarnatie, praten met doden via seances (tuurlijk…), Stonehenge, UFO’s (er is niet één doorslaggevend bewijs voor het bestaan van buitenaardse ruimteschepen), waarzeggerij, wichelroedes, en nog veel en veel meer.
De Encyclopedie der pseudo-wetenschappen zou bij iedere KIJK-lezer op het nachtkastje moesten liggen. Mijn pseudo-wetenschap: geloof pas iets als het wetenschappelijk vaststaat, en geloof het zelfs dan niet.