Kijk Magazine 2018, nummer 8
Mijn jongste zoon (11) wilde weten wat ‘het oudste beroep van de wereld’ was. Goeie vraag, al had ik het idee dat hij me in de maling nam. Hij hield vol dat hij werkelijk niet wist wat daarmee werd bedoeld.
“Maar waaróm is prostitutie dan het oudste beroep?”, wilde hij weten, toen ik hem vertelde waar de uitdrukking op sloeg. Een vraag waarop ik niet meteen een antwoord had. Het leek me dat jager of landbouwer oudere professies zijn. Er zijn, las ik, zelfs grappenmakers die zeggen dat kleermaker het eerste beroep was, want toen Adam en Eva uit het paradijs waren gegooid, moesten er snel verhullende lapjes worden genaaid.
De uitdrukking ‘het oudste beroep van de wereld’ in relatie tot betaalde liefde wordt volgens historici toegeschreven aan de Engelse schrijver Rudyard Kipling (1865-1936), die er in een verhaal uit 1889 aan refereert, maar waarschijnlijk kwam de omschrijving met die context in de volksoverlevering al eerder voor. Dat bracht mij bij de vraag hoe oud het beroep van prostituee dan werkelijk zou zijn, en ook daarop is het antwoord niet eenvoudig, want hoe zouden we dat moeten onderzoeken? Wat is een beroep? Wat is prostitutie?
Van bonobo’s is bekend dat ze al een vorm van handel hebben waarbij voeding en andere diensten worden geruild tegen seksuele gunsten. Met een beetje creatief schuiven van definities zou je dat een oervorm van prostitutie kunnen noemen. Ook chimpanseemannetjes en mannetjesmakaken geven vlees aan ovulerende vrouwtjes, met als doel met hen te mogen copuleren (wat door wetenschappers de meat-for-sex-theorie wordt genoemd). Het is aannemelijk dat dit gedrag zich ook bij onze soort ontwikkelde.
Zesduizend jaar voor Christus stichtten de Sumeriërs in het Midden-Oosten een rijk dat later Mesopotamië werd genoemd (‘land tussen twee rivieren’), niet alleen de bakermat van onze latere beschaving, maar ook de bakermat van de prostitutie. De Sumeriërs adoreerden namelijk Isjtar, de vruchtbaarheidsgodin van liefde en seks. Om haar te eren, boden priesteressen in vele tempels hun lichamen aan voor ‘rituele handelingen’. Mannen mochten naar hartenlust hun geliefde godin eren, waarmee het beroep van prostituee officieel was geboren. Tempelprostitutie verspreidde zich over vele gebieden en voor veel families was het een eer als een van de dochters in een tempel de heilige erotische dienstplicht ging vervullen. Ook de Grieken en de Romeinen hadden een levendige (tempel-) prostitutie, maar toen de christenen het in Europa voor het zeggen kregen, veranderde de houding ten opzichte van hoererij. Oogluikend werden er in middeleeuwse steden nog wel ‘vrouwenhuizen’ toegestaan, maar in de zestiende eeuw werd prostitutie expliciet verboden en moesten veel bordelen sluiten. Daarmee verdween het beroep van prostituee overigens niet, en dat zal ook wel nooit gebeuren.