De Volkskrant, 18 februari 2012
Toen ik gisteren tien minuten nadat het nieuws bekend was met een vriend belde over de situatie van prins Friso, permitteerde mijn vriend zich opvallend snel een woordgrapje. Ik weet niet of de humorkunde er onderzoek naar heeft gedaan, maar wellicht zou het mogelijk zijn om een formule te bedenken die voorspelt hoe lang het na een schokkende gebeurtenis duurt eer er grappen gemaakt kunnen worden. Hierbij een voorzet, die ik gisteren met een deadline in zicht bij elkaar heb gekrabbeld (verbeteringen zijn welkom):
Tg = (Im + PE) · Bf + Op.
Tg staat hier voor de tijd dat het duurt om na een tragische nieuwswending moppen te maken. ‘Im’ is op een schaal van 0 tot 2 de impact van de gebeurtenis (het nieuws dat een bekend iemand op straat is doodgeschoten is indrukwekkender dan het bericht dat een onbekend iemand zijn been heeft gebroken). ‘PE’ is op een schaal van 0 tot 5 de Persoonlijk Empathie (sommige mensen zijn fan van het koningshuis, terwijl anderen niets met de Oranjes hebben). ‘Bf’ is, van 0 tot 1, de beroemdheidsfactor (prins Friso’s bekendheid is van een andere orde dan die van Gordon of Henk Spaan) en ‘Op’ slaat op een schaal van 0 tot 5 voor de mate waarin een grap in besloten kring of in de openbaarheid wordt gemaakt.
Het was opvallend dat op Twitter gisteren de humorstroom over het ongeluk van prins Friso bijzonder snel op gang kwam. Een greep van de tweets die al in de middag werden geplaatst: ‘Prins Freezo.’ Of de variant: ‘Help, ik befriso.’ Of: ‘Prins Vriezo na ongeluk lawine zwaar verkouden naar het ziekenhuis gebracht.’
Iemand vroeg zich af: ‘Is schedelbasisfractuur al brekend nieuws?’ Een ander: ‘Lech ie nou in het ziekenhuis vanwege een Snee? Verwarrend hoor, die Duitstalige verslaggever.’ Iemand meldde: ‘Mabel is het ziekenhuis uit gezet! Ze had Innsbruck verkeerd begrepen.’ Iemand had meelijden met Anil Ramdas: ‘Die heeft wel de verkeerde dag uitgekozen om dood te gaan.’
Sommigen zochten de actualiteit: ‘Nederlands koningshuis past zich aan aan de cultuur van het gastland. Getooid met een mooie sierlijke lawine trekt de prins eropuit.’ Iemand stelde vast dat de journaals al snel in een newsloop van herhalingen raakten: ‘Ik vind dat de rest van het nieuws zo wel een beetje ondergesneeuwd raakt.’
Ook sommige BN’ers twitterden grappen. Deejay Mental Theo schreef ‘koud hè?’ en grollenmaker Guido Weijers plaatste direct de knaller: ‘Oké. Ik ben voor het afschaffen van het koningshuis, maar dit vind ik wel erg rigoureus.’
Inmiddels was er al de voorspelbare tegenbeweging op gang gekomen. Men sprak schande van de grappen. Er werd gedreigd met ‘blocken’. De woorden respectloos, smakeloos, wansmaak, onbeschoftheid en kwetsend vielen. Eén iemand twitterde relativerend: ‘Foute humor in situaties zoals vandaag bij het nieuws over het ongeluk van Friso. Als ik dat analyseer zeg ik: oversprongreactie.’
Een fraaie analyse. Deze reactie zou volgens ethologen optreden als men van iets schrikt en niet kan kiezen tussen vluchten of aanvallen. ‘Gemobiliseerde energie’ kan dan onbewust worden aangewend voor iets wat volstrekt irrelevant lijkt. Wie na schokkend nieuws direct grappen begint te maken, kan de volgende keer uitleggen: ‘Begrijp je dan niet dat ik een oversprongreactie heb?’