Rails 2005 08 Wie heiss ist Deutschland?
In de aanloop naar het WK voetbal volgend jaar bij de oosterburen, schrijft Ronald Giphart elke maand over Duitsland en de Duitsers.
Vorig jaar bracht ik mijn vakantie door op een camping in Oost-Beieren, waarvan ik nog wel eens zwetend wakker word. In een nabijgelegen dorp bezochten we regelmatig een Konditorei annex Bierslube. Aan de stamtafel zat steevast een groepje bejaarden. Sommige bejaarden zien er vriendelijk en warmmenselijk uit. zo niet de ouden van dagen in het koffiehuis vlak bij onze tent.
Spijkerharde gelaatsuitdrukkingen. Humorloze koppen. Onberispelijke kledij. Staalblauwe ogen. Mannen die sigaretten rookten door een filterpijpje.
‘Moet je hen zien,’ zei mijn vrouw, de eerste keer dat we ze zagen. ‘Führerhauptquartier im Gipfelkonferenz,’ fluisterde ik (het hoofdkwartier van de Führer in topconferentie). Het is onmogelijk – zelfs zestig jaar na de oorlog – om dit soort grappen niet te maken.
Dit jaar heb ik mijn vakantie doorgebracht in een regenachtig Frankrijk, waar ik me verdiepte in de indrukwekkende serie Het Derde Rijk van de Britse historicus Richard J. Evans, over waarom juist een ontwikkeld en cultureel hoogstaand land als Duitsland met zoveel brute agressie dood, leed en verderf zaaide in de wereld. Geweld en haat lijken de drijvende krachten waarop samenlevingen in de jaren voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog dobberden, niet uitsluitend in Duitsland maar in heel Europa.
Alleen in Duitsland leidde deze eruptie van agressie uiteindelijk tot een ongekende moordmachine waarvan de consequenties en implicaties nog steeds doordreunen .Het antwoord op de vraag ‘waarom juist in Duitsland?’ laat zich niet samenvatten in een stukje van zeshonderd woorden (als er überhaupt al een antwoord mogelijk is).
Er is de afgelopen jaren letterlijk een boekenplank van meer dan een kilometer over de Tweede Wereldoorlog en de rol van de Duitsers verschenen, een voorzichtige schatting spreekt van vijftigduizend titels. lan Kershaw schreef een onvolprezen biografie in twee vuistdikke delen over Adolf Hitler, over vrijwel alle toonaangevende nazi’s werden toonaangevende boeken gepubliceerd en de verfilming van het boek Der Untergang van Joachim Fest is een ongekend succes. De Tweede Wereldoorlog is heiss.
Natuurlijk is het verhaal over WOII een spannend relaas over macht, strategie en wilskracht, met duidelijke good guys en schlechte Leute, maar wie zich werkelijk verdiept in deze periode ontkomt niet aan een verlammende moedeloosheid over het onnoemlijke leed dat mensen elkaar hebben aangedaan. Al een jaar of tien kom ik met een clubje schrijvers samen om te discussiëren over de Tweede Wereldoorlog. Was Hitler een psychopaat? Is de slechtheid van de nazi’s in iedereen gebakken? Was het louter toeval dat juist in Duitsland de poorten naar de hel werden geopend? Hadden de verschrikkingen voorkomen kunnen worden? Hoe zouden wij onszelf hebben gedragen in zulke omstandigheden? Hoe geil is geweld? Was Hitler persoonlijk verantwoordelijk voor de gaskamers? Waren de Duitsers gewillige beulen of slachtoffers? Mogen we hedendaagse Duitsers nog iets kwalijk nemen?
Ik verdiepte me op die camping in Frankrijk in boeken over Duitsland speciaal voor Rails. Uitgenodigd door de redactie bereidde ik me voor op het WK Voetbal 2006, dat door onze oosterburen georganiseerd gaat worden. Duitsland wordt dan weer kortstondig het centrum van de wereld, waar ze daar wel raad mee weten. Tijd voor een reeks columns over onze oosterburen, als opmaat van het WK.
En nu voel ik me een beetje bezwaard met deze opdracht, want aan de ene kant is het even vermakelijk als makkelijk om Deutschland zum Gespött zu machen, aan de andere kant word ik pratend over Duitsland ook overvallen door een ernst die me bij andere onderwerpen nauwelijks of geen parten speelt. Om deze ernst te bestrijden heeft de redactie grootse plannen met me: ik ga gigantische pullen bier drinken, braadworst eten, kruispolka’s dansen met rondborstige Beierse vrouwen, onverwachte blitzbezoeken brengen aan Duitse steden, ik ga me in Lederhosen hullen, ik zal voorlezen uit eigen werk (in het Duits, welteverstaan) en me verdiepen in het Duitse voetbal. Herrjemine, wat heb ik een Tolldreist jaar voor de boeg! Sieg Rails!