Kijk Magazine 2012, nummer 10
Mijn dochter van 12 is hartjesverslaafd. In haar accountnaam op Twitter zitten hartjes, er staan hartjes op haar schriften, in haar kleren zitten hartjes, ons hele huis heeft ze ondergekliederd. Vorige maand had ik het over het menselijk hart en hoe dat bij liefdesverdriet de vorm van een Japanse inktvispot kan aannemen.
Toen ik hierover aan de eettafel vertelde, vroeg mijn dochter plotseling geschrokken of een <3 eigenlijk iets met een normaal hart te maken heeft. Een terechte vraag. Het is natuurlijk best vreemd dat een nogal lomp orgaan van anderhalve kilo roodbruin vlees model staat voor onze mooiste en meest verheven gevoelens.
Een Deens spreekwoord zegt: “De basisfunctie van een hart is te blijven pompen.” En hoewel dat een open deur is, klopt het natuurlijk wel. Het hart is een enorme krachtpatser. Zijn prestatie is van Olympisch formaat. Tijdens een mensenleven duwt een beetje hart rustig een half miljard liter bloed door 100.000 kilometer bloedvat (een wezenloos idee: in één mens zit genoeg bloedvat om de aarde tweeënhalf keer te omtrekken). Per dag pompt een hart genoeg bloed om 15.000 melkpakken mee te vullen.
Het is een veel sterkere spier dan de beenspieren van hardlopers of de armspieren van gewichtsheffers. Toch zullen weinigen het hart om deze redenen loven. Het wordt gezien als een romantisch orgaan dat vooral te maken heeft met ons gevoelsleven. Wereldwijd bestaan er ontelbaar veel spreekwoorden die het hart bijzondere eigenschappen toedichten. Woorden komen recht uit het hart. Met heel het hart. Iemand kan een rijk hart hebben. Of een groot hart. Of een klein hartje. Harten draaien om. Harten verzakken. Harten moeten worden veroverd. Als harten ergens vol van zijn, stroomt de mond ervan over. Het hart is het universele zinnebeeld voor liefde. Historici hebben zich afgevraagd waarom dit zo is, en waarom het feitelijke hart (die lompe spierzak) eigenlijk niet hartvormig is (als het hartje).
Een eeuw of acht geleden werd de gestileerde hartvorm symbool voor ‘zaken die het hart aangaan’, maar de vorm is eigenlijk nog ouder. Er bestaat een prehistorische afbeelding van een olifant, in een grot in Spanje, waar ter hoogte van het hart duidelijk een hartje is getekend zoals mijn dochter dat zou doen. Vreemd, want het olifantenhart heeft die vorm niet. In de middeleeuwen tekende men het hart als een hartje omdat men dacht dat de oude Grieken het zo tekenden. Deze interpretatiefout is er honderden jaren later de oorzaak van dat mijn hele huis met hartjes is ondergekliederd. Hadden de middeleeuwers zelf onderzoek naar het hart gedaan en vervolgens een realistischer (lees: lomper) symbool bedacht, dan had de liefde het vast met een ander zinnebeeld moeten doen.