Vara Gids 47, 23-29 november 2013
Een ode aan Kim Basinger, een late jeugdliefde. Door RonaId Giphart
De VARAgids informeert per mail wat mijn gevoelens zijn bij de actrice Kim Basinger (1953), een vraag waarvan ik hoopte dat die mij ooit gesteld zou worden. Of Basinger mijn jongenshart vroeger op hol bracht en of ik daarvan publiekelijk zou willen getuigen. Kim Basinger… alleen al als ik haar naam lees, trekt er een warme gloed door mijn koude vlees. Archetype van een zinnelijkheid en verlangen. Femme fatale. Byronic woman. Cleopatra. Salomé. Mata Hari. Laat ik bij het begin beginnen.
Volgens kunstopvattingen van ruim een eeuw geleden gebruikten sommige vrouwen hun oogverblindende schoonheid niet om mannen te verleiden en aan zich te binden, maar om mannen te verleiden en hen te gronde te richten. Wie volgens de overlevering als man een femme fatale op zijn pad vond, was binnen de kortste tijd bankroet, vernederd, onteerd, invalide of, op z’n gunstigst, dood.
De traditionele mysterieuze Byronic woman, die mannen verslond met haar edelsteenogen, haar bedwelmende geur en haar bleke gezicht, kwam niet voor in de Zuid-Hollandse nieuwbouwwijk waar ik als kind woonde, al was ik – en hier begint mijn geschiedenis met noodlottige vrouwen – wel ontvankelijk voor één bepaalde fille fatale. Ze heette Marjolein, mijn eerste grote catastrofale liefde. We zaten op de kleuterschool Ollebolleke en op een dag viel Marjolein zo maar flauw. Ik zat naast haar op het klimrek en, woeps, daar ging ze onderuit. Ze brak een tand en haar gelaat was bleek en flets, zoals negentiende-eeuwse fatale vrouwen in de kunst.
Marjolein werd door de juf naar huis gebracht, en een paar dagen achter elkaar kwam ze niet naar school, lange dagen waarin ik een obsessieve verliefdheid voor haar begon te koesteren. Ik weet nog dat ze terug in de klas kwam. Beteuterd glimlachend werd ze door de juf naar haar stoeltje gebracht. Het stoeltje naast het mijne. Heel even, een minuut of tien, stond La Belle Fille Sans Merci het toe dat ik mijn arm om haar heen legde om haar te troosten, en daarna begon het gehang haar te vervelen en verliet ze me voor een ander.
Een jaar of zes na Marjolein kwam Monique van de Ven in mijn leven, die in een NCRV-serie de dochter speelde van een Vlaams sprekende Waddeneilander genaamd Sil de Strandjutter. Net als de hoofdpersoon van mijn debuutroman Ik ook van jou lag ik ’s avonds in mijn bed letterlijk uren te zuchten bij de gedachte aan mijn carrière als filmacteur en de vele duizenden liefdesscène die ik in mijn volwassen jaren met Monique zou spelen. Ik wilde om haar bij het toneel.
Later, veel later, zou ik lezen wat andere vrouwen over Monique, mijn Monique, hadden gezegd in interviews. Monique had met veertig andere meisjes auditie gedaan voor een vrouwenrolletje in de Jan Wolkers-verfilming Turks fruit (1973), niet eens voor de hoofdrol, maar voor een rolletje als een van de zeven vrouwen met wie hoofdpersoon Eric Vonk aan het begin van de film naar bed gaat (naar de legendarische Wolkerspassage: ‘Ik naaide de ene meid na de andere. Ik sleepte ze naar mijn hol en rukte ze de kleren van het lijf en rámde me een ongeluk. Dan werkte ik ze ‘de deur uit na een haastig glas drank. Soms drie op een dag. Grote tieten, hangend als zakken brij met spenen om aan te zuigen. Kleine verschrompelde tietjes, te zielig om te strelen. Dan maar het truitje aanhouden. Bossen schaamhaar, ruw als zeegras, zacht als bont. Droge kutten met wratten van binnen. Naar aan je vingers maar lekker voor je lul.’).
Paul Verhoeven was zeer onder de indruk van de negentienjarige actrice uit Rijswijk. Rob van Scheers, Verhoevens officiële biograaf, verhaalde ooit hoe Monique van de Ven tijdens deze auditie de aandacht op zichzelf wist te vestigen. De casting vond plaats op een hoger gelegen verdieping. Bij het afscheid nemen boog de actrice in spe zich over de tafel waaraan Verhoeven zat om door een raam naar beneden te kijken of haar taxi er al aankwam, de regisseur zodoende een korte blik biedend op haar decolleté. Het beeld liet hem niet meer los.
De vrouwelijke hoofdrol van Turks fruit zou aanvankelijk gespeeld worden door Willeke van Ammelrooy, destijds een veel bekendere filmster, maar Verhoeven was zo gebiologeerd door Van de Ven dat hij haar foto mee naar huis nam, om naar haar te kijken bij het werken aan het script van de film, bevangen door haar bevalligheid. Of zoals een van de andere auditerende actrices zich later in een interview herinnerde: ‘Alle mannen die naar Monique van de Ven keken, dachten alleen nog maar aan neuken.’
Ik dacht destijds ook zeer aan neuken als ik naar Monique van de Ven keek, overdrachtelijk natuurlijk, niet in de betekenis van geslachtsdelen in en uit elkaar. Neuken als metafoor voor de wurggreep van een fatale vrouw. Monique van de Ven was een oervrouw, een archetype van zinnelijkheid en verlangen.
En toen kwam Kim Basinger. Ik was inmiddels twintig – bleu en groen tegelijk – en samen met een vriendin ging ik naar Nine 1/2 Weeks, een film over een gepassioneerde verhouding tussen zakenman Mickey Rourke en galeriemedewerkster Kim, met haar edelsteenogen en intrigerende oogopslag. Sinds eind jaren 80 heb ik de film niet meer gezien, waardoor Nine 1/2 Weeks inmiddels hilarisch mythische proporties heeft gekregen. Hoogstwaarschijnlijk is het een even walmend als lachwekkend gedrocht, maar destijds raakte de film – die ik in korte tijd een keer of vier zag – tot diep in mijn aderen, de krochten van mijn koude lichaam. Basinger is in de film unbeschreiblich weiblich, een vrouw bij wie iedere man diep in zijn hart denkt: haar wil ik, zij moet het zijn, voor haar geef ik alles op. Voor haar en alleen voor haar was ik in de jaren na Nine 1/2 Weeks bereid naar films als My Stephmother Is An Alien (1988) te kijken.
Vijf jaar na de release van Nine 1/2 Weeks, toen Basinger inmiddels een wereldster was, vond Paul Verhoeven haar de gedroomde actrice voor de rol van manipulatieve mysterieuze Catherine Tramell in Basic Instinct (1992). Verhoeven deed er alles aan om haar zover te krijgen, hij smeekte, hij stuurde zelfs Michael Douglas op haar af, maar Kim weigerde de rol rücksichtslos. Dat is achteraf gezien niet haar beste artistieke beslissing geweest, al paste het bij de ongrijpbaarheid van een femme fatale, die mannen verleidt en hen daarna ten gronde probeert te richten.