Alles oke? Nee.

By hans, 30 juli 2014

Hup Herman Brusselmans!

Ik zit mij voor het vensterglas

onnoemlijk te vervelen.

Ik wou dat ik Tania & Herman Brusselmans was,

dan kon ik samen spelen.

Herman Brusselmans ontmoette ik in 1988, tijdens de Introductiedagen die de gemeente Utrecht aanbood aan de nuldejaarsstudenten van de Universiteit. Ik zat in het bestuur van de club van studenten Nederlands, en de organisatie van die Introductiedagen had ons verzocht samen met de Stichting Literaire Activiteiten Utrecht (zo’n vereniging die iedere maand een aantal festiviteiten organiseert waarop mensen zich kunnen bevredigen met de stoffelijke resten van schrijvers) ‘een leuke literaire middag’ te organiseren. Het was heel belangrijk voor de Introductiecommissie dat er ook iets culturelerigs werd gebracht, naast ludieke evenementen als kuthappen en pikstikken. De voorzitter van de SLAU was de criticus Ed van Eeden en die gold en geldt nog steeds als de Allergrootste Herman Brusselmansfan van de héééééle wereld (met uitzondering van Nepal en de Beriberi-eilanden). Aangezien ik ook een groot pleitbezorger was en ben van Brusselmans kwamen we snel overeen om Brusselmans uit te nodigen voor onze middag. Wij deelden dit voornemen mee aan de Introductiecommissie. Aanvankelijk hadden deze lieden hun bedenkingen vanwege Hermans relatieve onbekendheid, maar toen ze hoorden dat hij uit Vlaanderen kwam, zeiden ze: ‘Een Belg, dat is altijd leuk!’

Ik weet nog dat we over Brusselmans vergaderden en Ed een beetje achteloos zei: ‘Ik bel Herman wel even.’ Jeumig, dat was geil. ‘Eventjes Herman bellen’: dat zinnetje verhoogde de druk op mijn sluitspieren met zeker vijftig millibar.

De leuke literaire middag zou beginnen om halfdrie in café Zeezicht, maar Herman zelf was er al rond tweeën. Nu moet ik bekennen dat ik me heel erg zenuwachtig had gemaakt over dit samenzijn. Ik was tweeëntwintig en het was niet zo dat ik spontaan in mijn broek plaste als ik een bewonderde schrijver ontmoette, maar wel bijna. Herman, die toen dertig was – jonger dan ik nu ben – bleek echter al na vijf minuten niet de misogyne, homofobe misantroop die ik dacht dat hij was, helemaal niet. Hij zat gewoon bij Ed en mij aan tafel, hij ‘monteerde’ rustig een Bacardi-cola (en daarna nog één) (en daarna nog) (en nog één) (en nog één) (en nog een paar) en giechelde om de grappen van Ed en zelfs lachte hij om mijn grappen, maar dat was misschien omdat ik op mijn beurt in een ultieme lachbloeding over de grond rolde van iedere syllabe die Hermans mond verliet. Godverdomme, wat was het een leuke literaire middag! Toen kwamen er ook twee meisjes van de organisatie, die bij wijze van openingsblunder tegen Ed van Eeden zeiden: ‘Hallo dag, u bent Harry Brusselman, wij zijn van de Introductiecommissie!’ Daar werden we niet vrolijker van, van die meisjes. Ze hadden een soort tuinbroeken aan en sweaters waar het hyperinteressante thema van de introductie op vermeld stond. Om precies te zijn stond er op hun rechterborst met van die hele kleine lettertjes WETENSCHAP IN en op de linkerborst BEWEGING. Wetenschap in… Beweging. Ik weet nog toen de meisjes even de zaal gingen inspecteren Ed en Herman almaar de ‘actie is reactie’-proef gingen nadoen (van die ballen die tegen elkaar stuiteren en dan minutenlang heen en weer zwiepen).

Langzamerhand begon Hermans lezing steeds dichterbij te komen. Het probleem was dat er om vijf voor halfdrie nog niet één nuldejaarsstudent was. Volgens een van die wetenschap-in-bewegingmeisjes gaf dat niets, want de andere ludieke programmapunten waren misschien uitgelopen. Om halfdrie, het tijdstip dat de lezing zou beginnen was er nog steeds niemand. Om vijf over halfdrie ook niet. Om kwart voor drie gingen de wetenschap-in-bewegingmeisjes van de organisatie eens informeren wat er aan de hand kon zijn. Om tien voor drie verdween een van de meisjes naar de hoofdorganisatie, een straat verderop. Vijf minuten later kwam ze opgewonden teruggerend met een programmaboekje. Haar wetenschappen bonsden op en neer.

‘Het staat verkeerd aangekondigd in de folder!’ riep ze uit. ‘De drukker heeft een fout gemaakt!’

Ze hijgde verder: ‘Er staat niet dat Herman Brusselmans hier om halfdrie zou zijn, maar dat er een lezing zou worden gehouden van ene… Ronald Giphart?’

Het was inderdaad zo dat ik Hermans naam had doorgegeven aan de drukker van het informatieblaadje en dat daar waarschijnlijk…

‘Ronald Giphart!’ riep Herman Brusselmans. ‘Who the goddamned fuck is Ronald Giphart?’

‘Hij!’ riep Ed van Eeden gemeen, en als ik één moment dood heb gewild waren het die seconden.

Twee jaar geleden verscheen Hermans roman Vrouwen met een IQ. Omdat ik voor Het Parool Hermans boeken vaker had besproken werd ik geacht ook Vrouwen met een IQ te doen. Nu stonden Herman en ik samen op het Crossing Border Festival te Den Haag, het gezelligste festival van de héééééle wereld. Ik vertelde Herman dat ik een recensie van zijn boek moest schrijven en het idee ontstond om bij wijze van postmodernistische literairdeconstructivistische grap die recensie samen te schrijven. Gebeld met Matthijs van Nieuwkerk van Het Parool, die het een prima idee vond. Gelukkig had ik mijn tekstverwerker bij me, en als sociaal-gedepriveerde autisten zetten Herman en ik ons in de lobby van het Mercure hotel om het stuk te schrijven. Nou oké, als Beavis and Butthead zaten we te giechelen om wat we schreven, maar over het eindresultaat waren we niet ontevreden. Na het festival heb ik mijn recensie naar Het Parool gefaxt, waarop ik gebeld werd door Van Nieuwkerk dat hij het stuk echt echt echt niet kon plaatsen. De bespreking was de hele redactie overgegaan, maar publiceren, dat kon echt niet. Speciaal voor dit feestboek zal ik het geweigerde stuk opnemen.

‘Tussen vrouwen en kamelen’

(Door Herman Brusselmans en Ronald Giphart)

Zoals de Nepalese dichter-prozaïst Bushje Comtzooh reeds schreef in zijn Engelstalige succesbundel Le Pouf Célèbre: ‘Adoe, women have to shut up, and do the dishes with spread legs.’ Dit (overigens foutieve) citaat ontlokte heel wat opwinding tijdens de onlangs gehouden vrouwenconferentie in Peking. Zo zei de Oegandese onderminister van Handel, Tineke van den Berg: ‘Bola, ommo stjum moetsje ki boeki’ wat vrij vertaald betekent: ‘Luister, neuken is gepijpt worden door schaamlippen.’ Deze uitspraak werd door de verzamelde klapkutten op applaus onthaald, behalve door de tolk, mejuffrouw Frietswelda von Ribbentrob uit het voormalige Dresden. Zij werd hierop onmiddellijk ontslagen en en passant verkracht door een peloton Chinese veiligheidsagenten onder aanvoering van mevrouw Pi Lu, echtgenote van Wim Chung La La (de beroemde uitvinder van de dubbele zesde noot). Wat was de impact van de uitspraak van mevrouw Van den Berg? Haar statement markeerde op pijnlijk duidelijke wijze dat de hedendaagse vrouwenbeweging (op en neer) niet zo hedendaags is als zij tot nog toe had gedacht.

Het is overigens opvallend hoe het werk van een tijdens de vrouwenconferentie zo schaamteloos veronachtzaamde schrijver als Herman Brusselmans aansluit bij Bushje Comtzooh’s thematiek. In zijn laatste roman Vrouwen met een IQ bijvoorbeeld, zegt de hoofdpersoon Ik: ‘Dat zou me niets verwonderen, in Arabië wordt veel schuimrubber gebruikt, voor de kamelen.’

Brusselmans probeert hiermee duidelijk te maken dat er een evidente correlatie bestaat tussen vrouwen en kamelen, en geeft ondertussen een wel erg spitse sneer naar de schuimrubberindustrie, waar – zoals menigeen niet ieder etmaal in zijn dagboek zal opschrijven – veel te weinig vrouwen werkzaam zijn. En dit is vreemd, want het is hard en goor werk.

Ook de, fascinerende zouden we bijna willen zeggen (ach wat de fuck, we doen het gewoon), ook de fascinerende verhaallijn van Vrouwen met een IQ is koren op het aandoenlijke rijstveldmolentje van Comtzooh, want de aangrijpende gebeurtenissen van Herman Brusselmans’ hoofdpersoon Ik worden helder, fantasievol en met meer dan overtuigende kracht beschreven, zoals dat ook het geval was met avonturen van Hans en Frans, de hoofdpersonen uit Comtzooh’s nogal lijvige debuutepos Hans op zijn Frans.

Laten wij het nieuwe meesterwerk van Brusselmans eens nader onder de loep nemen (eens en dan nooit weer). Of nee, laat ook eigenlijk maar: een boek van Brusselmans is altijd oké, top, klasse, noem maar op, we kunnen het beter hebben over de vreemde gewoonte van de Nepalese filosoof-keramiekblazer Taksi Comtzooh (broer van) om drankjes te bestellen onder de toevoeging: ‘Met veel ijs, zonder braadworst.’ Dit bizarre gedrag is Taksi al een paar keer zuur opgebroken in de varkensonvriendelijke moslimdictatuur Nepal. Zo kreeg hij in september 1993 een drankje met veel ijs én een braadworst. Taksi, een genetisch dieptepunt van het zuiverste water, was hierdoor zo geschokt dat hij het keramiek geblazen pijpje aan Maarten gaf en ook zijn filosofiets niet meer wilde berijden.

Nu we het werk van Taksi Comtzooh afdoende hebben onderbelicht, willen we op de valreep toch nog iets zeggen over Vrouwen met een IQ, de nieuwste bijdrage aan de Wereldcultuur van Herman Brusselmans, een boek dat overigens door een van ons nog niet is gelezen en door de ander werd geschreven. Welnu, wie het lef heeft even door de waanzinnig hilarische humor heen te kijken, zal merken dat er met dit boek niets te lachen valt. Eindelijk durft Brusselmans serieus te gaan, sterker nog: nooit meer zal het begrip ‘serieus’ een ernstiger bijklank hebben. Lees dit boek en zie waar het mis is gegaan in ex-Joegoslavië (het zal je ex goddomme maar wezen), Rwanda, Nepal, Limburg, Moruowowaaoa en de Gentse grachtengordeldierentuin. Enige citaten maken het ons een stuk makkelijker:

“‘Prima,” zegt Luk.’

‘En dan sterft hij, de rotflikker…’ (maatschappijkritiek!)

‘Ik belazer nooit iemand.’ (fictie!)

“‘Om hoe laat is je bus?” vraag ik zonder enige noodzaak.’ (foutief Nederlands)

‘Verliefd zijn op een dirigent is geen reden om je te schamen.’ (voor in het citatenboek!)

‘De zanger van Pere Ubu zit rochelend en stinkend uit alle hoeken en gaten van zijn lichaam in Hotel Mercure te Den Haag zijn zielige, overbodige leven te overdenken.’ (geen maatschappijkritiek!)

“‘Redt de vervuilde vogels,” zeg ik, mijn lul in het gore achterste van een boskonijn drukkend.’ (humor)

Om kort te gaan (wat nu komt zal bijna zeker worden overgenomen op de achterflap van Brusselmans’ volgende bestseller): Vrouwen met een IQ is waarschijnlijk het allerbeste boek dat ooit door iemand werd geschreven.

Eind.

Op 9 oktober 2012 wordt Herman Brusselmans 55 jaar. Jawel. Bovendien is het dit jaar precies drie decennia geleden dat Hermans debuut verscheen: Het zinneloze zeilen. Dat vraagt om een viering. Festiviteiten. Hij leve hoog! Ja, hoog.

In 1997 stelde ik ter gelegenheid van de veertigste verjaardag van Herman een boekje samen: Wie is Herman Brusselmans en waarom? Het was een cadeau aan Herman van een aantal vrienden en collega’s die zich met hem verwant voelden. Degene die een bijdrage leverden waren: Tom Lanoye, Ronald Giphart, Paul Mennes, Herman Koch, Manon Uphoff, Hec Leemans, Gummbah, Jerry Goossens, Paul Mennes en Erik Meynen. Daarnaast was er een lang interview in delen met Herman, van mijn hand.

Vijftien jaar later is het tijd voor een herdruk van dit boekje, dat onder Brusselmansianen enige faam geniet. Uitgeverij Prometheus stelde voor dat er dan wellicht een nieuw interview gedaan kon worden. Bovendien was het misschien aardig om een paar bijdragen op te nemen van een tweetal relatief nieuwe Brusselmans-adepten: Christoph Vekeman en Saskia De Coster. Er waren echter nog andere gegadigden. Zo wilde Hermans vaste uitgever Mai Spijker ook graag wat kwijt over de jarenlange omgang met zijn meest productieve auteur. Recensent Arie Storm schreef een mooi essay over Hermans humor. Tania Brusselmans zou iets persoonlijks vertellen bij een foto die Klaas Koppe gemaakt had van haar en Herman. Enfin, natuurlijk had de vaste Brusselmans-tekenaar Erik Meynen een treffende nieuwe tekening. En Hermans literaire boezemvriend Tom Lanoye was bereid wat doorkijkjes en achtergronden te geven bij zijn dertigjarige kameraadschap met ‘de Buzz’.

De combinatie van dit alles leverde een geheel nieuw boek op: Alles oké? Nee. De titel – vanzelfsprekend bedacht door Herman zelf – zegt veel over de huidige situatie van de langharigste schrijver van Vlaanderen en de rest van de wereld. Want er is van alles veranderd: Hermans vader is overleden, Woody is dood, de nieuwe hond Eddie kwam, de kat Seinfeld kwam en vertrok weer, en Tania ging weg, maar niet helemaal.

Al met al is deze wel zeer uitgebreide herdruk een Brusselmans-monumentje geworden dat geen echte fan zal willen missen.

Spreken we over vijftien jaar weer af, Herman?

Ed van Eeden

Titel: Alles Oke? Nee.

Samenstelling: Ed van Eeden

ISBN: 9789044622515

Jaar: 2012

Uitgever: Prometheus

Omslagontwerp: Kris Demey

Foto omslag: Filip Claus

Pagina’s: 194

Pagina’s Giphart: 111 t/m 117

Afmetingen: 20 x 12,5 x 2 cm

Type: Paperback met flappen

Inhoud:

• Ed van Eeden – Woord vooraf
• Wie is Herman Brusselmans en waarom?
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden (1) ‘Ik heb soms heimwee naar het leven met de drank’
• Hec Leemans – Het beknopte maar gedetailleerde leven van Herman B. uit H. a/d D.
• Manon Uphoff – Een periode in de Boshut bij St.-Amansberg
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden (2) ‘Ik wil een mooi wijf hebben’
• Gummbah – Cartoon
• Tom Lanoye – Fragment uit ‘Vendu! Apologie van een handelsreiziger’
• Jerry Goossens – Rochel
• Herman Koch – Ex-drinker
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden (3) ‘Ik hoef niet meer zo nodig’
• Paul Mennes – Inleiding bij de voorstelling van Guggenheimer wast witter van Herman Brusselmans – 31 augustus 1996, Boekhandel Walry te Gent
• Erik Meynen – Cartoon
• Ronald Giphart – Hup Herman Brusselmans!
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden (4) ‘Bullshitten zit in je bloed’
• Alles oké? Nee.
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden – nieuwe reeks (1) ‘We functioneren nog, Tania en ik’
• Tania Brusselmans – Mijn grote favoriet
• Mai Spijkers – Uren met Herman Brusselmans
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden – nieuwe reeks (2) ‘De literatuur blijft voor mij m’n vak’
• Saskia de Coster – Op de rug van de tijger
• Erik Meynen – Cartoon
• Christophe Vekeman – Herman
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden – nieuwe reeks (3) ‘Ik werk nu eenmaal steeds in trilogieën’
• Arie Storm – Bellow en Brusselmans
• Tom Lanoye – Ik heb veel literaire vrienden, maar Herman is mijn enige buddy. En dat blijft zo. Een monoloog van Tom Lanoye tegen Ed van Eeden
• Herman Brusselmans in gesprek met Ed van Eeden – nieuwe reeks (4) ‘Mijn favoriete pispalen gaan één voor één dood’

Het verhaal van Ronald Giphart is ook uitgebracht in de boeken:

• Planeet literatuur (1998)
• Wie is Herman Brusselmans en waarom? (1997)