Kijk Magazine 2013, nummer 13
Lang geleden moest ik voor een tv-programma op bezoek bij een paardenstoeterij; een manege waar paarden werden gefokt. Een van hun hoofdactiviteiten was het produceren van hengstenzaad. Vroeger mocht een hengst een vrouwtje nog zelf bestijgen, maar dan kon hij slechts een beperkt aantal merries bevruchten. Lucratiever was het om het sperma op te vangen en te verdelen over zoveel mogelijk vrouwtjes.
Tijdens de reportage bij de stoeterij was het mijn taak een buis ter grootte van mijn onderarm over een opdringerige paardenworst heen te schuiven op het moment dat het mannetje steigerend een leren nep-vrouwtje besteeg. De copulatie met de buis in mijn hand duurde niet lang; al na een paar seconden kwakte de hengst een theekopje zaad vol, met de kracht van een cappuccino-opschuimer.
Dat het paard hierbij ejaculeerde is een feit (dat was het doel van de hele onderneming), maar of hij hierbij ook een orgasme had, is een vraag waarover ik mijn donkerblonde koppie eigenlijk nog nooit had gepijnigd. Tot www.popsci.com vorige maand een dossier publiceerde met de titel ‘Do animals have orgasms?‘.
Goeie vraag. Hoe zouden we dat kunnen weten? Zoogdieren lijken plezier te beleven aan seks, maar of ze daadwerkelijk een hoogtepunt bereiken, is lastig te bepalen. In een filmpje dat een tijdje geleden viral ging, zagen we hoe een boer tijdens de kunstmatige bevruchting van een varken het beest met zijn handen genitaal stimuleerde, omdat dit zorgde voor een toename van 6 procent biggetjes ten opzichte van varkens die niet waren gevingerd. Of de zeug hierbij ook een orgasme had, is moeilijk te bepalen.
Onderzoekers kunnen mensen simpelweg vragen of ze bij de seks zijn klaargekomen, maar dieren houden hierover wijselijk hun mond. Wetenschappers luisteren daarom naar geluiden en kijken naar lichaamsbewegingen en gezichtsuitdrukkingen, waarna ze een vergelijking maken met onze geluiden, lichaamsbewegingen en gezichtsuitdrukkingen.
Dat blijft natuurlijk een zaak van interpretatie. Primaten, met name mensen, tonen gevoelens als pijn en genot voor een groot deel via hun hele gezicht, maar andere zoogdieren doen dit alleen met hun ogen of oren. Paarden hebben zeer expressieve oren, al moet ik bekennen dat ik bij het opvangen van paardenzaad daar niet op heb gelet.
Mannetjesmakaken hebben een bepaalde getergde gezichtsuitdrukking op het moment van hun ejaculatie die doet vermoeden dat zij op dat moment inderdaad een orgasme ondergaan (spiertrekkingen en vreugdekreten). Vrouwtjesmakaken hebben die uitdrukking niet; althans niet als ze worden bereden door een mannetje. Er zijn wel gevallen bekend van makakenvrouwen die elkaar weten te brengen naar een ogenschijnlijk hoogtepunt en dito gezichtsuitdrukking, maar dat wordt het onderwerp van volgende maand: homoseksualiteit bij dieren.