de Volkskrant, 6 september 2011
Als student was ik nachtportier in een Utrechts ziekenhuis, waar het een van mijn taken was om ponsplaatjes voor patiënten aan te maken. Het computerprogramma had hiervoor een handige aanvulfunctie: bij de eerste letters verschenen alle mogelijke namen die al in het bestand van het ziekenhuis voorkwamen. Vulde ik gra in, dan gaf het systeem: Van Grafhorst, De Graaf, Graanoogst, et cetera.
Op een nacht zaten een arts-assistent en ik ons onnoemlijk te vervelen en hadden we alleen de ziekenhuiscomputer om mee te spelen. We bedachten hoe uitermate grappig het zou zijn om eens te kijken wat de oogst was van een bepaalde drielettercombinatie die in medisch-studentikoze kringen bekend staat als de korte urinetrechter (tegenhanger van de lange urineleider). Op mijn scherm rolden de vindplaatsen voorbij: Turkse achternamen als Kutli en Kutsul, en Duits klinkende varianten als Kutschrütter en Kuttdreier.
En toen gebeurde wat eind jaren tachtig altijd gebeurde: het computersysteem liep vast. De arts-assistent verdween naar een patiënt en ik keek een uur lang naar de kutnamen, in de hoop dat het probleem vanzelf zou oplossen. Uiteindelijk belde ik in arren moede de systeembeheerder met het verzoek of hij de boel weer kon opstarten. Slaperig vroeg hij: ‘Waar was je dan mee bézig?’
Ik dacht aan dit verhaal toen ik gisteren stuitte op de vermakelijke en aanbevelingswaardige internetpagina www.vernoeming.nl. Dit is het blog van Maarten van der Meer, leraar Duits in de regio Den Haag. In zijn vrije tijd schrijft Van der Meer over wat hij zelf noemt ‘namen, genealogie en al wat daarbij komt kijken’.
Van der Meer is een lijstjesmaker en een turver. Op zijn site staan heerlijke artikelen over alle 333 tussenvoegsels in Nederlandse achternamen (van ‘aan den’ tot ‘zur’). Of een leerzaam overzicht van ruim honderd van die opvallend deugdzame Surinaamse achternamen als Braafheid of Trustfull, aangevuld met tien wat minder deugdzame achternamen als Nikker en Traagheid.
Ook interessant is de lijst met de dertig langste achternamen van Nederland (winnaar is de familie Van den Heuvel tot Beichlingen, gezegd Bartolotti Rijnders) en de eenentwintig langste voornamen die in Nederland zijn geregistreerd. De allerlangste is van een jongetje genaamd Prince-Fritz-Cruene-August-Willem-Jan-Hendrik-Dick (‘Prince-Fritz-Cruene-August-Willem-Jan-Hendrik-Dick, eten!’).
Maar het vermakelijkst is het als Van der Meer losgaat op de meer scabreuzere zaken. Vele plezierige uren moet hij hebben gezocht in de Nederlandse Voornamenbank van het Meertens Instituut op echt bestaande opmerkelijke varianten. Er heten in Nederland een of meerdere kinderen Anus. Er zijn Borstjes. Er is een Dikshit. Kasthoeri. Rampaal. Geiltje. Pik (meer dan 65 jongens heten zo). Befke. Er is een meisje genaamd Vaginarovna. Kutdosi. Zwansiska (‘Zwansiska, ga je huiswerk maken!’).
En ook heeft Van der Meer zich in de Nederlandse Familienamenbank gestort op lieden met een seksueel getinte achternaam. Ik kan niet ontkennen dat ik een oude studentikoze verkneukeling voelde bij het lezen van familienamen als Beffert, Stijve, Hoer, Pikhaar of Rukkers (‘Onder welke naam had u gereserveerd?’). Overigens is het in Nederland mogelijk je achternaam te laten veranderen als deze ‘ongepast of bespottelijk’ is. Zo heeft de familie Cutzien de naam officieel veranderd in Krukzieners, een achternaam die wellicht minder hilariteit oproept bij de puberale gniffelaars onder ons.