De Volkskrant, 19 juli 2011
Een paar maanden geleden was ik in het Noord-Hollandse plaatsje Opperdoes te gast bij Hero Stam, een roemruchte aardappelboer over wie ik ooit schreef in de Volkskrant. [Red.: Opperdoezer Ronde, 24 mei 2008] Als kind is Hero in een badkuip met Opperdoezer Ronden gevallen en sindsdien is hij onoverwinnelijk. Hero, een man met klauwen zo groot als honkbalhandschoenen, teelt delicate aardappeltjes die als een van de weinige Nederlandse producten een beschermde naam hebben. Alleen in een straal van een kilometer om de kerktoren van Opperdoes mogen krieltjes Opperdoezer Ronden heten. Dit is niet de plek om reclame te maken, maar de op de zavelgronden van de terp rond Opperdoes gegroeide aardappeltjes zijn de natte droom van iedere culinaire liefhebber.
Op de boerderij van Hero Stam werd destijds een feestje gegeven met louter West-Friese streekproducten en plaatselijke restaurateurs. Wederom is dit géén reclame, maar allemachtig. Honing uit de buurt van Medemblik, wijn van de wijngaarden Swanenplaats en SaaIhof, overdonderend lekker ijs van schapenmelk uit Lutjebroek, mooi fruit van een boerderij aan de Binnenwijzend te Westwoud (alleen die naam al). Alles was afkomstig van het land binnen de Omringdijk.
Ik moet bekennen dat ik nog nooit van de West-Friese Omringdijk had gehoord. Daar was ik niet de enige in, begreep ik, want zelfs veel inwoners van binnen de Omringdijk hebben nog nooit van de Omringdijk gehoord. De Omringdijk is de oudste dijk van Nederland. Ooit was West-Friesland een eiland, omgeven door een weerbarstig moeras en een onbarmhartige zee. In de Middeleeuwen begon men het veenland te ontginnen, waardoor het land zakte en men dijken moest aanleggen.
Aanvankelijk was het ieder gehucht voor zich, maar na verloop van tijd – zeker 800 jaar geleden – ontstond er een aaneengesloten zeewering van 126 kilometer lang, die Enkhuizen, Hoorn, Alkmaar, Schagen en Medemblik met elkaar verbond. Een Nederlands verhaal: dit gebeurde na ontelbare ruzies, poldercompromissen en conflicten waar de toenmalige Rijdende Rechters hun vingers bij moeten hebben afgelikt. Dieptepunt was een juridisch proces over een stukje dijk van 7,5 centimeter.
Metterjaren werden er vanuit Drenthe en Scandinavië zwerfkeien en delen van hunebedden ingevaren voor de versteviging van de dijk. Het resultaat was een menselijk bouwwerk dat te vergelijken viel met de piramiden of de Chinese Muur. Eeuwenlang werd de West-Friese Omringdijk gegeseld door het water, vaak moest hij landinwaarts worden verplaatst en hele dorpen werden prijsgegeven aan de onverzoenlijke zee. Na verloop van eeuwen begonnen de bewoners het te winnen van het water, aan drie windstreken werd land gewonnen en de angst voor overstromingen verdween.
Voor een groot deel van de Omringdijk betekende dit welverdiende rust na gedane arbeid. Alleen werd hierdoor de bijzondere geschiedenis van de dijk langzamerhand vergeten. Een paar jaar geleden sloegen historici en Omringdijk-adepten daarom de handen ineen. Er is inmiddels een culinaire route, een literaire route en zelfs een grote wielerkoers, die begin deze maand werd gereden (met Volkskrant-columnist en Omringdijk-inwoner Bert Wagendorp in de kop van het peloton).
Afgelopen vrijdag maakte ik een tocht over de West-Friese Omringdijk. De zon scheen weldadig, de dijk lag er fraai bij: het getemde water, de hoge lucht, het groene land… Nogmaals, dit is niet de plek om reclame te maken, maar een Nederlandser Nederland ken ik niet.